Voor dit soort lijstjes is het een wat atypisch boek. Ik twijfelde om het te noemen, ook omdat het zo’n boek is dat je geheim wil houden. Het verscheen dit najaar bij Penguin en sindsdien is er geen week geweest waarin ik er niet in heb gebladerd. First You Write a Sentence van Joe Moran , een mij onbekende historicus te Liverpool, is een verslavend sprankelende studie naar die merkwaardige bouwstenen die beginnen met een hoofdletter en eindigen met een punt. ‘A sentence is more than its meaning. It is a line of words where logic and lyric meet.’
Zie je dit als een stijlgids of typisch zo’n boek waarin alleen schrijvers geïnteresseerd zijn, zoals ik zelf aanvankelijk deed, dan doe je het schandelijk tekort. Nooit geweten hoeveel dimensies het fenomeen van de zin heeft. Moran graaft met evenveel passie in de historische wortels als in het wetenschappelijk onderzoek naar de psychologische effecten en mechanismen. Hoe lezers anticiperen bij ieder nieuw toegediend woord, zodat er een spanningsboog ontstaat die het plezierigst op het brein inwerkt als de zin nét een beetje gefrustreerd raakt en dreigt te ontsporen, zonder werkelijk de controle te verliezen over wat hij beweert. Over ritme. Of het effect van eindigen met een beklemtoonde lettergreep, als een ‘full stop’.
Zelden las ik zulke elegante zinnen zonder dat die ook maar ergens pedant leken, of belerend. Dit boek, dat nergens mee te vergelijken is, raakt het hart van al ons lezen, schrijven en denken, omdat het het intellectuele verbindt met het tactiele. Het wekt lees- en schrijflust op, en maakt die vertrouwde activiteiten op de een of andere manier weer helemaal nieuw, een tikje magisch zelfs. Elke zin moet als een geschenk zijn, betoogt Moran. Onze ontlezende wereld kan zich geen beter cadeau wensen.