Berlijn – Wie heeft meer recht op voedselhulp: Duitse oma’s met een te laag pensioen of vluchtelingenfamilies zonder bezit? Een week nadat bekend werd dat de vrijwillige voedselbank in Essen voorlopig geen eten meer aan arme ‘buitenlanders’ wil uitdelen, is het debat erover in Duitsland tot een landelijk moreel dilemma uitgegroeid – en een probleem voor de toekomstige regering Merkel IV.

De beslissing van de Essense voedselbank werd vorige week eerst nog hard aangevallen. Voorzitter Jörg Sartor had gezegd dat arme Duitse gepensioneerden lijden onder de komst van de vele vluchtelingen sinds 2015. Het aantal niet-Duitse armen was bij zijn voedselbank van 35 tot 75 procent gestegen. Duitse oma’s hadden over slecht gedrag van de vaak jonge Arabische mannen geklaagd en durfden niet meer te komen. Als reactie hierop schreven linkse activisten leuzen als ‘fuck nazi’s’ op de vrachtwagens van de voedselbank. Ook de landelijke regering uitte zich kritisch over de beslissing. ‘Groepen uitsluiten bevordert alleen maar de vooroordelen in het land’, meende de spd-minister van Sociale Zaken. En bondskanselier Merkel zei dat men niet in dergelijke ‘categorieën’ diende te denken.

Direct erna werd de beslissing van de voedselbank echter ook verdedigd, en dat door een onwaarschijnlijke combinatie van links en rechts. Niet alleen sprong de rechts-nationale AfD Sartor bij, maar ook Die Linke-voorzitter Sahra Wagenknecht en de nieuwe Grünen-voorzitter, Robert Habeck, toonden begrip. ‘Het kan niet zo zijn dat de armsten de grootste lasten van de integratie moeten dragen’, aldus Wagenknecht.

Deze onverwachte overeenstemming tussen links en rechts is natuurlijk niet los te zien van de bevestiging van de nieuwe ‘grote coalitie’ van cdu/csu en spd dit weekend. De volledige oppositie van AfD, fdp, Die Grünen en Die Linke kan met het ene voorbeeld haar eigen gelijk halen. Want waarom, vraagt Die Linke, pakt een regering met een overschot van 35 miljard euro het probleem van de armoede niet aan? En waarom nam Merkel een miljoen vluchtelingen op, kritiseren de liberalen, maar weet ze niet wat er daarna met hen moet gebeuren?

Voor de vrijwilligers in heel Duitsland lost die politieke opwinding het probleem niet op. In Essen zijn twee grote pijnpunten van het land samengekomen – groeiende armoede en moeizame integratie – en een antwoord op dit nieuwe probleem blijkt moreel niet zo eenduidig gegeven te kunnen worden. Merkels vierde regering presenteert zichzelf graag als hét baken van stabiliteit in Europa, maar de onzekerheid in eigen land blijkt daarmee nog lang niet verdwenen.