In het Londense Barbican Centre werd een hele week gewijd aan de jonge Britse componist en dirigent Thomas Adès. De aanblik is onalledaags: alsof je bij een popconcert in Paradiso rondloopt. Okselfrisse twintigers en dertigers bij eigentijdse klassieke muziek. Er zijn talloze redenen waarom zoiets in Londen een succes is, maar de belangrijkste reden is Thomas Adès zelf: door zijn talent en uitstraling spreekt hij nieuw publiek aan. In een kwakkelende kunstvorm als eigentijdse klassieke muziek kan een begaafd individu het verschil maken. In Nederland is pianist Ralph van Raat zo’n artiest, een begeesterd commentator en pleitbezorger van eigentijdse muziek.
Ralph van Raat heeft de volledige werken voor piano solo opgenomen van John Adams, de bekendste levende Amerikaanse componist. Het is een moedige poging aandacht te geven aan een onderbelichte kant van Adams’ oeuvre. Zijn pianomuziek heeft daarin een minder prominente plek dan zijn concerten, symfonische werken en opera’s. De cd bevat vier stukken, gecomponeerd gedurende de afgelopen dertig jaar. Op het eerste oor doet de muziek minimalistisch aan, maar toch is ze gevarieerder dan die van, bijvoorbeeld, Philip Glass of Steve Reich.
Phrygian Gates, een vroeg werk, is complex en lang. Het bevat een heftig gedeelte met een pulserende melodie in de bas: twee repeterende noten, de derde een secunde lager en de vierde een terts hoger. Van Raat slaat de melodienoten in een waterval van geluid hard aan, wat een opzwepend effect creëert. Daartegenover staat een prachtig romantisch gedeelte in het hoge register, dat aan Debussy doet denken. Van Raat veroorlooft zich er enige rubato vrijheden in – geen populair stijlmiddel onder minimalisten, net zo min als de talrijke crescendo’s en decrescendo’s. Halverwege komt Phrygian Gates bijna tot stilstand, met gedragen akkoorden, die de opmaat vormen voor het spectaculaire slot.
Uit 1977 stamt ook het meer verstilde China Gates, het hoogtepunt van de cd. Terwijl de compositie eigenlijk geen contrasten bevat, weet Van Raat de spanning meer dan vijf minuten vast te houden; een geweldige prestatie. Het meest recente, uiterst eclectische werk, American Berserk (2001), ontleent de titel aan Philip Roth’s noodkreet over de toestand in de wereld, en inderdaad ademt de muziek razernij uit. Dat is geen coherente gemoedstoestand en American Berserk vliegt alle stijlkanten uit, waarbij zelfs een boogie-woogie niet wordt geschuwd.
De laatste track bevat Hallelujah Junction, voor twee piano’s, uit 1996. Adams buit de mogelijkheden van twee piano’s volledig uit; Van Raat en Maarten van Veen staan soms als boksers in een ring tegenover elkaar. Zoals in het fragment waar de één lieflijke melodieën in het hoge register speelt en de ander daar met een kwartet dalende, zeer luide, basoctaven dwars tegenin gaat. Het plezier van de musici werkt aanstekelijk.
Van Raat heeft eerder de volledige pianowerken van Louis Andriessen opgenomen. Daarmee heeft hij nu zo’n drie uur verwijld bij de eerste letter van het componistenalfabet. Hopelijk werkt hij nog even door. Dan eindigt hij op een dag bij Robert Zuidam, met 78 uur muziek op zijn naam. Ik kijk ernaar uit.
John Adams, Complete Piano Music. Ralph van Raat, Maarten van Veen, piano. Naxos, catalogus nr 8.559285