Kaapstad – Soms lijkt het erop dat de Zuid-Afrikaanse president Cyril Ramaphosa ooit voetbalcoach is geweest. Die vanaf de zijlijn riep: ‘Jongens, laat de bal het werk doen!’ Dat betekende dat je je tegenstanders moest uitputten om op het juiste moment toe te slaan.

Ramaphosa’s bal is de democratie, oftewel het gezamenlijke werk van rechters, aanklagers, parlement, ombudsman en de commissies die de aantijgingen van fraude, corruptie en wanbestuur onderzoeken die het land een geschatte 31 miljard euro heeft gekost. De tegenstander is de kliek rond ex-president Jacob Zuma.

Waarom niet gewoon de bikkelharde sliding? Vanwege de delicate balans in de regeringspartij anc. Ramaphosa werd vorig jaar met nipte meerderheid als anc-leider gekozen, waarna hij Zuma opvolgde als staatshoofd. Als hij het concept ‘voetbal is oorlog’ hanteert, valt het anc uit elkaar – een slecht idee gezien de verkiezingen die voor mei volgend jaar gepland staan.

De geduldige aanpak begint vruchten af te werpen. Allereerst verving Ramaphosa Zuma-aanhangers op belangrijkste ministeries. Daarnaast werd de National Director of Public Prosecutions, de Zuma-stroman Shaun Abrahams, door het Constitutionele Hof van zijn taak ontheven, waarmee een belangrijk obstakel voor vervolging werd geruimd. Het volgende slachtoffer was het hoofd van de Belastingdienst, Tom Moyane, die na een vernietigend rapport van een onderzoekscommissie zijn boeltje kon pakken.

Deze maand was het beurt aan de minister van Binnenlandse Zaken. Malusi Gigaba die onder Zuma had gediend als minister van Staatsbedrijven, Binnenlandse Zaken en Financiën, wordt beschuldigd van nauwe banden met de Indiase Gupta-clan, die een hoofdrol speelde bij de staatsinkapseling die zich onder Zuma voltrok. Uiteindelijk was het een aantijging van ‘liegen onder ede’ die Gigaba de kop kostte. De minister, die het toch al moeilijk had vanwege een gelekte pornovideo, nam vorige week ontslag. Daags daarna verscheen een vernietigend rapport waarin zijn rol en die van andere notabelen bij het plunderen van de staatsbedrijven Eskom (elektriciteit) en Transnet (vervoer) uit de doeken wordt gedaan.

Dan is er de Zondo-commissie die zich met openbare hoorzittingen buigt over staatsinkapseling. Volop mogelijkheden voor Ramaphosa om de bal het werk te laten doen. Maar er blijven gevaren. Niet in het minst de Zuma-getrouwen die op de loer liggen om in de laatste minuten te scoren.