‘Dit is de vorm van een meid genaamd Fathom. Bevalt het wat je ziet? Kijk je ogen uit aan Fathom. Raquel “39, 22, 33” Welch. Als zij haar bikini aandoet … dan gaan de dingen gebeuren.’ Aldus de hitsige trailer van de spionage-comedy Fathom. In de openingsscène van de film worden de tantaliserende beloften waar, als de Cinemascope-lens dicht op Welch’ goudbruine huid talmt en dan langzaam naar links beweegt om het liggende lichaam in beeld te brengen, en dan als ze opstaat en weg van de camera loopt de blik op haar broekje te richten, láng.
Dit is inderdaad de beroemdste ‘vorm’ uit de filmgeschiedenis, een vrouwelijk lichaam dat de kijkende mens nog decennia na dit moment in 1967 in een staat van opwinding bracht, zelfs in de afgelopen dagen terwijl je zou denken dat wij in verlichte tijden verder zouden kijken dan onze neus lang is. Maar nee. Neem The Guardian. Naast een obligaat stukje over Welch’ carrière plaatste deze progressieve krant een rits publiciteitsfoto’s waarin ze halfnaakt poseert. En dat was het dan – vrouw teruggebracht tot vorm, tot ‘seksbom, seksgodin, sekssymbool’.
Net als die Fathom-trailer destijds is dit een grote leugen, zo kan iedereen ontdekken die de moeite neemt om haar beste films terug te kijken. De leugen is ingegeven door luiheid, of meer nog door ongepaste, misschien zelfs onwillekeurige opwinding veroorzaakt door nietszeggend promotiemateriaal.
Hier speelt het idee van the metastasis of watching, zoals de Amerikaanse schrijver David Foster Wallace dat noemde, dat wil zeggen dat we in de moderne tijd zoveel zien dat we vergeten om goed te kijken. De waarheid over Welch is dat we haar overal zien, maar nergens kijken we genoeg naar haar, naar de ijzersterke rollen waarin ze haar atletische lichaam radicaal gebruikte: ze wás sexy, maar die brede schouders en lange benen maakten dat ze excelleerde in actierollen in een tijd waarin dat vrouwen nog lang niet beschoren was, zeker aan het begin van haar carrière toen ze naast Fathom ook het sciencefiction-avontuur Fantastic Voyage en de drie westerns Bandolero!, 100 Rifles en Hannie Caulder maakte.
In het geval van al deze titels geldt dat de Raquel Welch van de foto’s niet de Raquel Welch van de films is. Neem Hannie Caulder, gemaakt tijdens de hoogtijdagen van de spaghettiwestern waardoor de film propvol exploitatie-seks en geweld zit. Aan het begin van het verhaal wordt Welch bruut verkracht. Om wraak te nemen transformeert ze zich tot revolverheld. De filmposter: Welch met laag decolleté, benen gespreid, achter en naast haar staan de verkrachters, glimlachend. De tekst: ‘The first lady gunfighter. She got a notch on her gun for every man ze got.’ De implicatie is dat ze die kerfstok erop nahoudt niet als actieheld, maar als mannenverslindster, een die kennelijk niet wars is van zo af en toe een verkrachting. Hetzelfde gebeurt bij 100 Rifles. Het affiche laat Welch zien terwijl ze zich in het openbaar wast, een soortement natte T-shirt-moment. Alsof de héle film hierover gaat. Wederom, een leugen. De scène, maar een paar seconden lang, past inhoudelijk juist mooi bij het actie-komische verhaal waarin Welch schittert naast Burt Reynolds en Jim Brown.
Welch kreeg in deze reeks films top billing; haar naam verscheen in de titelsequenties steevast boven die van grote mannelijke sterren zoals Reynolds, Brown en Christopher Lee. Tegelijkertijd was ze slachtoffer van mannelijke blindheid (te veel sexy Welch-publiciteitsfoto’s bekeken). In die tijd schreef bijvoorbeeld de criticus van de Los Angeles Times: ‘Iedere nieuwe Raquel Welch-film is meer bewijs dat Maria Montez (een actrice van Caraïbische afkomst die in de late jaren veertig in Technicolor-avonturenfilms speelde – GK) voortleeft. Zoals Maria kan Raquel niet acteren, maar beide dames zijn blijkbaar geboren om te worden gefotografeerd.’ Dit is tekenend: een actrice als Welch werd niet geacht te acteren of dat zelfs te proberen. Gevolg: Welch kwam vast te zitten in de clichés van de publiciteitsmachine. Het gekke is, als je de films nu terugkijkt – ook zéker die van Montez in pak ’m beet Cobra Woman (1944) – zie je deze vrouwen als prachtige, slimme, grappige en sterke personages. Dit maakt de stereotypering in de media des te schrijnender.
Welch was zoveel meer dan haar figuur op afbeeldingen of in trailers zoals die van Fathom. Nota bene deze film speelt in op de populariteit in die tijd van Modesty Blaise, een vrouwelijke James Bond in strips en romans, en Welch is foutloos als Fathom, een sexy actieheld met gevoel voor humor, waarmee ze de Bond van de jaren zeventig, gespeeld door Roger Moore, ver voor was.
Haar mooiste rol kwam een paar jaar hierna: een politieagent naast Burt Reynolds in de verfilming van Ed McBain’s 87th Precinct-roman Fuzz. Welch is slechts in een paar scènes te zien, maar ze is onvergetelijk. Het lijkt wel of ze zich ergert aan al die macho’s in het politiebureau, niet de personages, maar de acteurs. In een scène is ze in de wc, waarvan er alleen maar een voor mannen is, bezig een vlek op haar shirt uit te wassen als haar bevelvoerder binnenkomt, zo’n vermoeide man van middelbare leeftijd. Die kijkt tegelijk gehypnotiseerd, gefascineerd en opgewonden naar Welch in haar beha. Hij stamelt verbouwereerd. En kijkt. En kijkt. Welch beantwoordt zij blik vragend. En nog steeds kijkt hij. En je ziet: hij kijkt maar hij ziet alleen vorm, helemaal niets, net als wij tijdens al die decennia van Welch-publiciteitsfoto’s. Dan geeft Raquel de man een middelvinger. En doet hij terwijl hij hapt naar adem de deur maar snel achter zich dicht.