Twintig jaar geleden las ik een boek (in Duitse vertaling) van een mij onbekende Hongaar die bovendien de pech had dat zijn naam niet direct in een door het Nederlands gestructureerd geheugen blijft hangen, László Krasznahorkai,geboren in 1954, inmiddels de auteur van een omvangrijk oeuvre, het boek in kwestie heet Satanstango. Dat was een uitzonderlijke ervaring. Dit jaar verscheen er eindelijk een Nederlandse vertaling en dat was, met dank aan Mari Alföldi, een zo mogelijk nog uitzonderlijker ervaring. Ik schreef in dit blad dat Satanstango zo’n boek is ‘waarvan je er maar eens in de zoveel jaar een te lezen krijgt’. Dat was geen recensenteneuforie die een dag later al weer is weggeëbd: ook nu, na herlezing van de eerste hoofdstukken, ben ik onverminderd onder de indruk.

Maar waardoor precies? Het moet te maken hebben met de verbeelde wereld: de ongekende grauwheid van een collectief bestaan in een zompig moddergat aan de rand van de beschaving en het maar al te begrijpelijke, maar grotendeels irrationele en bedrieglijke verlangen naar een redder in nood; met de daarmee contrasterende poëtische stijl: de lange, evenzeer door emotionele gewaarwordingen als vluchtige zintuiglijke impressies gekleurde zinnen; met de diep borende mentale ambivalenties: medelijden en wraakzucht, liefde en paranoia, verlangen naar gemeenschap en tergende eenzaamheid. Wat zou het mooi zijn als uitgever en vertaler meer van deze fenomenale Krasznahorkai voor de Nederlandse lezer toegankelijk zouden maken.

Essayistiek van het hoogste niveau was er dit jaar ook: Roberto Calasso, De droom van Baudelaire. Wie zijn eruditie op zo’n avontuurlijke manier in het spel brengt als deze begenadigde Italiaanse sporenlezer kan een enkele groteske opinie gemakkelijk worden vergeven. Na Kafka zou er geen literatuur van niveau meer geschreven zijn? Stefan Hertmans bewijst met Oorlog en terpentijn (De Bezige Bij) het tegendeel: een (auto)biografisch geïnspireerd literair onderzoek waarin de auteur er glansrijk in slaagt zijn betrokkenheid bij andermans levens in een schitterende stijl te laten ervaren. Het beste Nederlandse proza van 2013, tevens (met Godenslaap van Mortier) het beste boek over de Eerste Wereldoorlog en een hoogst ontroerende, uitgekiend gecomponeerde, vijf generaties omvattende familieroman.

László Krasznahorkai Wereldbibliotheek, 315 blz., € 24,50

Satanstango, Roberto Calasso, De droom van Baudelaire, Wereldbibliotheek, 366 blz

€ 44,90; Stefan Hertmans, Oorlog en terpentijn, De Bezige Bij, 304 blz., € 19,90