Sophie Tucker (1884-1966) is een stuk minder bekend dan Mae West, met wie ze wel vergeleken wordt; áls Nederlanders haar al kennen, dan is dat door de gepeperde Sophie Tucker-jokes die Bette Midler ooit in haar programma’s verwerkte. Midler imiteerde met smaak de rappe delivery van Tuckers humor, die zich niet makkelijk laat vertalen: ‘Doorbell rang the other day, I answered the door, there was a delivery boy there, a delivery boy there with two dozen roses. I grabbed the card and I opened it, it said “Love, from your boyfriend Ernie”. I was having tea with my girlfriend Clementine at the time, I said “Clementine do you know what this means? For the next two weeks I’m going to be flat on my back with my legs wide open.” Clementine says to me “What’s the matter with you, ain’t you got a vase?”’
Tucker maakte naam als zangeres en coon shouter (zwartgeschminkte komiek) in het ruwe vaudeville, het Amerikaanse revuetheater in de jaren tien en twintig van de vorige eeuw. Tuckers rol was aanvankelijk bescheiden; al vroeg werd gezegd dat ze te lelijk en te dik was om door het publiek serieus genomen te worden. Met dat nadeel deed ze haar voordeel. Ze cultiveerde haar rol van lelijk eendje vol onvervulde erotische verlangens, en liet zich met opzienbarende openhartigheid uit over mannen, monogamie, huwelijk en seks. Nobody Loves a Fat Girl, But Oh How a Fat Girl Can Love, zong ze, en I’m Living Alone (And I Like It). Gedekt door die ironische positie maakte ze als The Red Hot Mama haar seksuele lusten expliciet: ‘If you can’t please me, get lost!’ en ‘You’ve got to see Mama ev’ry night or you can’t see Mama at all.’
Ze trouwde en scheidde driemaal. In 1925 baarde ze opzien door als eerste vrouw in de VS in het openbaar een broek te dragen. Eind jaren twintig stapte ze over naar Hollywood. Ze maakte acht films. Dat was minder dan haar evenknie, Mae West, die dan ook veel beroemder werd. Dat kwam niet doordat Tucker niet acteren kon (dat kon West ook niet), maar vooral omdat ze Hollywood te preuts vond: ‘Je mag dít niet, je mag dát niet, ik mocht zelfs niet “hell” zeggen, of “damn” – en niks, honey, is duidelijker dan de manier waarop ík “hell” en “damn” zeg.’
Naast haar carrière was ze actief betrokken bij sociale kwesties. In 1938 werd ze voorzitter van de American Federation of Artists, een van de eerste artiestenvakbonden.
In een productie van het Willem Breuker Kollektief en Loes Luca, die deze dagen in première gaat, speelt Luca Sophie Tucker.
Kende u haar al?
Loes Luca: ‘Ja, ja; ik heb al vaker met Willem Breuker opgetreden en ik ben zo al eerder op Sophie Tucker gestuit. Ik weet niet waar ik haar nou voor het éérst ben tegengekomen, van vroeger al, of via de shows van Bette Midler? Ik ga veel met homoseksuelen om, en die hebben zich vaak gespecialiseerd in oude sterren als Tucker, dat kan het ook zijn. Dus door Bette Midler, of door de nichten.’
Wat gaat het worden?
‘Het is een Nederlands stuk; Niek Barendsen heeft er Nederlandse teksten voor geschreven, maar we doen een stuk of acht van de originele liedjes – My Yiddishe Momme, Some of These Days – in het Engels. We gaan niet per se die Bette Midler-grappen maken, die zijn al gedaan. Daar gaat het ons niet zo om; ze was ook politiek actief, en dat wordt wel genoemd, maar het komt niet vol in het licht. Het is een beschrijving van haar leven, enigszins geromantiseerd misschien.’
Wat trekt u in haar aan?
‘Zo’n grote scheur, zo’n grote waffel, dat trekt me aan. Er zat geen suikerlaagje op. Ze kwam rauw voor de dag. Dat werd ook gecensureerd, hoor, er waren zaaleigenaren die haar dringend vroegen haar materiaal te kuisen, en dat deed ze dan. Ze kon niet wachten tot ze zó beroemd zou zijn dat ze dat gewoon wel kon afdwingen. En het was een politiek betrokken vrouw, en erg zorgzaam – nou ja, ze verwaarloosde haar familie, dat wel. Ik heb de biografie van Sophie Tucker niet gelezen – die ligt nog steeds bij Niek – maar ik ken het verhaal in grove lijnen goed. Joodse ouders met een restaurant, al vroeg een man en een kind; ze dumpt haar man en het kind geeft ze aan haar ouders. Het is met dat kind nooit meer goed gekomen, geloof ik.’
Hoeveel mannen heeft ze gehad?
‘Drie keer getrouwd, in totaal. Maar niet met veel succes. Dat kwam natuurlijk door wie ze was. Ze zei: mannen worden al geil van een kapstok met een pruik erop, maar niet van een zelfstandige vrouw met een eigen carrière.’
Sophie Tucker: The Last of the Red Hot Mama’s, Loes Luca, Ferdi Janssen, Willem Breuker Kollektief. Tournee t/m 15 mei. www.xs4all.nl/~wbk/SophieTucker.html. Tuckers autobiografie (Some of These Days) en een cd met opnamen uit de jaren twintig (Sophie Tucker: Jazz Age Hot Mamma, 1992) zijn antiquarisch verkrijgbaar