Volgens de overlevering overhandigde God dik 2500 jaar geleden aan Mozes de Tien Geboden op de berg Sinaï. Als hij morele orde voor ogen had, kun je zeggen dat de mensheid er een puinhoop van heeft gemaakt. De tentoonstellingmaker Klaus Biesenbach probeert nu in het Deutsche Hygiene-museum te Dresden opnieuw orde op zaken te stellen met een tentoonstelling over die oudtestamentische geboden. De curator van het P.S.1/MoMA in New York en van de Kunst-Werke in Berlijn selecteerde op basis van de Tien Geboden zon honderd kunstwerken van 69 internationaal gelouterde kunstenaars, onder wie de Nederlanders Marc Bijl, Mathilde ter Heijne en Aernout Mik.
Tijdens de opening van de overzichtsexpositie was er langdurig oponthoud, omdat bewapende veiligheidsmensen van de firma To Serve and Protect alle bezoekers hardhandig fouilleerden op wapens en explosieven. Alleen een oplettende journalist van de Frankfurter Allgemeine voelde nattigheid en begreep dat het ging om een performance van de Rotterdamse schandaalkunstenaar Marc Bijl, die liet zien dat de aanwezigheid van steeds meer veiligheidspersoneel niet automatisch leidt tot vergroting van het veiligheidsgevoel. Het volgende opstootje leverde de museumdirecteur, die in zijn Hygiene-Museum per se geen video wilde van copulerende paartjes in een galerie. Ietwat merkwaardig, omdat de mens, zijn seksualiteit en lichamelijke hygiëne toch nomen est omen in het middelpunt staan van de vaste collectie van het museum. Maar zoals het eerzuchtige conservatoren betaamt was Biesenbach niet te vermurwen: deze tentoonstelling moest het banale, bizarre en beestachtige van onze wereld aanschouwelijk maken. Het resultaat is een State of the Art of Contemporary Art, waaruit blijkt dat de hedendaagse kunstenaar midden in de maatschappij staat, en die ook tot referentiekader heeft gemaakt.
Hoewel in de eerste zaal Martin Luthers bijbel, een joodse thora-rol en een eeuwen oude koran nog broederlijk naast elkaar liggen, laat de tentoonstelling messcherp zien dat onze planeet door schier onoverbrugbare religieuze verschillen en extreme economische ongelijkheid wordt uiteengereten. Heidens hedonisme en een doorgeslagen denivellering zijn niet de sleutel tot het geluk van allen, lijkt de tentoonstelling te zeggen.
In de video Pulverous van Aernout Mik, bij het tiende gebod «Gij zult niet begeren», zie je een tiental mensen stoïcijns de complete inhoud van een supermarktmagazijn langzaam vernietigen. Zonder reden rukken ze toiletpapier uiteen, legen meelpakken en blikvoedsel. Even verderop hoelahoept de Israëlische kunstenares Sigalit Landau in Barbed Hula naakt voor de camera aan een strandje bij ondergaande zon. De hoelahoep is gemaakt van het prikkeldraad van de Israëlisch-Palestijnse grens en rijt steeds dieper in het vlees van Hula die maar door blijft dansen. Mathilde ter Heijne visualiseert de huidige zelfmoordgolf bij het verbod «Gij zult niet doden». Eerst zie je hoe zij in Suicide Bomb explosieven aan haar lichaam laat binden, en op een straathoek wacht ze tot het zo ver is. Dan vliegt het niet te onderscheiden poppenmodel van Ter Heijne de lucht in.
Bitterboos is ook het kinderfietsje van Carsten Höller. Achteloos staat de Kinderfahrrad-Bombe in een hoekje van de zaal, maar bij nadere inspectie blijkt het achterwiel door een lont verbonden met de jerrycan benzine op het achterzitje. Vertrouwen in de mensheid en haar toekomst is in deze tentoonstelling ver te zoeken. In de serie «Gij zult uw vader en moeder eren» bezocht de fotograaf Boris Mikhailov de Oekraïne en portretteerde een jongen die lachend zijn arme moeder grijpt en aftuigt. Teresa Margolles exposeerde in de serie «Gij zult niet stelen» het preparaat van een uitgestoken, gepiercete tong. Ze kreeg die uit het lijkenhuis in Mexico-Stad, in ruil voor de betaling van de begrafenis van de gedupeerde, een bij een straatgevecht omgekomen gangster.
Gelukkig bewijst Francis Alÿs tussen al deze ellende in When Faith Moves Mountains dat de verbeelding nog altijd bergen kan verzetten. Letterlijk, want Alÿs schepte in Peru met vijfhonderd vrijwilligers een gigantisch stuk zandduin om. De beklemmende afdrukken van de werkelijkheid worden zo ten minste één keer doorbroken door bewegende droombeelden.
T/m 5 december in het Deutsche Hygiene-Museum, Dresden
Informatie www.dhmd.de; tel. 0049-351-48460; catalogus e 25,-