«Feiten zijn rechts» met die woorden verweerde Jan Pronk zich in een debat tijdens de hoogtijdagen van de polarisatie van de Nederlandse politiek. Pronk wist dat zijn achterban in de eerste plaats geloofde in de retoriek van de rode roos. In het onomstotelijke eigen gelijk. Inmiddels is de politiek veranderd. Bij het verlaten van de loopgraven en na het verdwijnen van allesomvattende ideologieën moet het gelijk gehaald, in plaats van herhaald. Daarom worden de handboeken retorica andermaal opengeslagen. Toen twee maanden geleden de eerste Nederlandse vertaling van Quintilianus’ De opleiding tot redenaar verscheen, was de eerste druk binnen drie weken uitverkocht. De besprekingen waren laaiend enthousiast. Felix Rottenberg schreef: «Het beste handboek voor politici dat ik ooit gelezen heb.» En Kees Fens in de Volkskrant: «Misschien is Quintilianus’ handboek wel het grootste eerbetoon dat ooit aan de taal is gebracht.»
Het succes van Quintilianus staat niet op zichzelf. Het belang van de retorica is waar te nemen in de populariteit van een televisieprogramma als Het Lagerhuis, in de waardering voor het universitaire vak taalbeheersing, in de grote aantrekkingskracht van hedendaagse strafpleiters en in de groei van een leger aan woordvoerders en lobbyisten. Want het onomstotelijk gelijk is niet alleen uit de politiek verdwenen, maar uit het gehele hedendaagse wereldbeeld. In de postmoderne tijd is geen plaats meer voor vaste pijlers en zelfs het verstand krijgt er een andere rol in toebedacht de Fransman Lyotard sprak van een postmodern sublime: een esthetische voorstellingskracht voorbij de grenzen van de rede. Het verstand kan in postmoderne ogen creëren, het «ontdekt» niet een vastliggende orde, die te rusten ligt achter chaotische verschijnselen. Waarheid wordt geproduceerd in het debat, in de strijd tussen redeneringen en argumenten het is de uitkomst van de kunst van het spreken.
Dus leve de retorica! Op school wordt ze nog veel te weinig onderwezen, zoals Piet Gerbrandy op de volgende pagina’s betoogt. Maar de retorica is terug op het ministerie, om van vage beleidstermen straattaal te maken. Aan de universiteit, om de tactieken van Hitler, Bush en Gore te doorgronden. Op het advocatenkantoor van mr. G. Spong en in de studentensoos.
Leve de retorica, ter lering en vermaak voor een ieder die denkt, argumenteert en praat.