Op het gevaar af versleten te worden voor een verzuurde calvinist of ongeneeslijke snob moet het mij van het hart dat de woorden ‘lui’ en ‘lezen’ in mijn beleving incompatibel zijn. Lezen vergt inspanning, concentratie, het je overgeven aan één activiteit die zo absorberend is dat je afgesloten bent voor de rest van de wereld. Dat wil niet zeggen dat lezen niet ontspannend kan zijn – hardlopen of het beoefenen van een andere sport is ook ontspannend – maar het is tevens inspannend, en dat verdraagt zich niet met luieren.
Ik kan heel goed luieren, maar als ik besluit me in te spannen wil ik ook dat die inspanning iets oplevert. Ik ga naar de sportschool om mijn conditie te verbeteren en als ik een boek lees moet me dat ook iets brengen. Goede literatuur kan betoveren, ontroeren of inzicht verschaffen in de menselijke ziel, waardoor de inspanning van het lezen ertoe leidt dat je je een ander, rijker mens voelt.
Maar ook non-fictie kan een vorm van ontspanning en verrijking bieden. Als ik op vakantie ga stop ik daarom naast romans ook altijd een paar essaybundels in mijn bagage. Welke dat dit jaar zullen zijn weet ik nog niet, maar vorig jaar heb ik bijzonder genoten van Worlds Made by Words van de eminente Renaissance-kenner Anthony Grafton. Hierin laat hij niet alleen zijn licht schijnen over allerlei onderwerpen op zijn vakgebied – zoals het fenomeen Republiek der Letteren, Keplers bemoeienissen met een in hedendaagse ogen onzinnige discipline als de chronologie, de bijdrage die de jezuïeten hebben geleverd aan de wetenschap en houding van vroegmoderne christenen ten opzichte van de joden – maar schrijft hij ook over de rol die zijn vader speelde in het debat over Hannah Arendts Eichmann in Jerusalem (en wat hij hier als jongetje van meekreeg), de positie van intellectuelen in de Amerikaanse academische wereld van vandaag, en de betekenis van internet voor de toekomst van het boek. In totaal zijn het vijftien essays, die stuk voor stuk de deur openen naar een fascinerend onderdeel van het verleden en het heden en op deze manier een buitengewoon aangename tijdsbesteding opleveren, waar je ook nog iets van opsteekt.
Anthony Grafton, Worlds Made by Words: Scholarship and Community in the Modern West. Harvard University Press, 422 blz.,
€ 33,50