Wat is de meest dringende maatschappelijke kwestie van dit moment?

Wat mij betreft is de meest dringende maatschappelijke kwestie van dit moment een teloorgang van het democratisch debat. Dit, omdat bij afwezigheid van debat, denkvermogens en luistervaardigheden afnemen, mensen niet langer aan het denken wordt gezet maar denkkaders worden aangeboden, en wereldbeelden als waanbeelden worden vastgezet in een gluiperige wereld die zich niet laat vastklikken. Ik zie dit verval in de allereerste plaats zichtbaar worden in een algemene heerszucht naar meer daadkracht, prestaties, resultaten, oplossingen, antwoorden, zekerheid, orde; en in de uitvoerende organisaties die graag aan een dergelijke zucht tegemoet willen komen. Bij dergelijke passies dreigt ieder debat te verworden tot een farce, omdat niet langer wordt gezocht naar de belangwekkende vragen of het ter discussie stellen van vastgelijmde veronderstellingen. Het revitaliseren van het democratisch debat, in het bijzonder van het parlement (en daarmee het cultiveren van de redevoerende parlementariër), waarin meer wordt gezocht en geargumenteerd dan dat de problemen die worden gepercipieerd vanuit de vastgeplakte denkkaders worden opgelost, is voor mij de meest dringende kwestie van dit moment.

Wat is het meest onderschatte probleem in Nederland?

Het meest onderschatte probleem in Nederland is volgens mij het dreigende despotisme, dat ieder debat en alle hogere waarden (zoals menselijke waardigheid en vrijheid) plat dreigt te meppen. Ik zie deze dreiging vooral gestalte krijgen in de toenemende vervlechting van de uitvoerende machten en maatschappelijk middenveld organisaties. In de oorspronkelijke betekenis is het maatschappelijk middenveld een vindplaats van vrijheid, in de vorm van debat, waardepluralisme, protest, demonstratie, weerstand, dissidentie, het articuleren van alternatieve verledens en toekomsten. Die vrijheid kwam tot uitdrukking in protestbewegingen en in instituties als de journalistiek, literatuur, academische vrijheid en universiteiten. Het maatschappelijke middenveld, inclusief universiteiten en de journalistiek, dreigt vandaag de dag te bederven tot een bureaucratische partner van de uitvoerende macht. Ze dreigt te verworden tot haar verlengstuk, arm, ogen en oren, die de uitvoerende macht steunt in plaats van controleert en scherp houdt in een dynamische spanningsrelatie van tegenstellingen. Hiermee is het protest gebroken en kan vrijheid niet langer de middenveldbetekenis hebben van het weerstaan van de macht.

Wat is het meest overschatte probleem in Nederland?

Het meest overschatte probleem is, mijns inziens, de dood. Hiermee wil ik geenszins suggereren dat de dood valt te bagatelliseren als gebeurtenis. Integendeel, echter dat het uitstellen van de dood een invloedrijk machtsblok heeft gerechtvaardigd vind ik betreurenswaardig. Vele middelen, niet in de laatste plaats grote sommen aan collectieve gelden, worden gespendeerd aan het verlengen van het leven. Allerlei instanties, veelal machtige, zoals farmaceutische bedrijven, orgaanhandelaren, ziekenhuizen, diverse beroepsgroepen en gezondheidsinstanties, lijken zich te organiseren om de dood uit het ons leven, zelfs uit onze gedachten, te verbannen.

Bekijk ook de pagina van Ringo Ossewaarde bij de Universiteit Twente