De gebieden waar IS zich gevestigd heeft zijn vaag begrensd. In de buurt van Bagdad bijvoorbeeld waren de strijders in opmars, maar nadat er in de stad paniek was ontstaan trokken ze zich terug. Aan het begin van deze week stonden ze op het punt Kobani, de Koerdische enclave aan de Turkse grens, te veroveren. Hoe het afgelopen is weten we niet. In Syrië is de bijval voor het militaire ingrijpen van Amerika en zijn bondgenoten zeer schaars. Waarom worden dictator Assad en zijn vrienden met rust gelaten? vragen de Syriërs zich af. Waarom doen de Amerikanen zo hun best zijn vijanden te raken?
De oorlog begint nu goed op gang te komen, ook Nederlandse F-16’s zijn naar het strijdtoneel vertrokken. Welk strijdtoneel? Op 24 september heeft een Algerijnse jihadist IS trouw gezworen en een 55-jarige Franse toerist onthoofd. Die gebeurtenis heeft in het Westen minder de aandacht getrokken dan de eerste drie onthoofdingen. Hebben de leiders van IS dat gemerkt? Zullen ze tot de conclusie komen dat er nog krassere maatregelen tegen het Westen moeten worden genomen? Wij kennen de gedachtewereld van deze fanatici niet en daarom is het verstandiger van het gruwelijkste uit te gaan.
Deze oorlog heeft tot dusver voor onze kant een chaotisch verloop en het is onwaarschijnlijk dat daarin een radicale verandering komt. IS is geen strijdmacht die veldslagen aangaat of luchtbombardementen voor zijn rekening neemt. De kracht van de organisatie zit in de manier waarop ze zich concentreert op de ingewikkelde maatschappij van het Westen en de manier waarop ze gebruik maakt van de westerse publiciteit. De onthoofdingen zijn niet alleen toppunten van wreedaardigheid. De beelden ervan worden ook zo wijd mogelijk door onze media verspreid, in de pers, op de televisie, de sociale media. Wij vinden dat vanzelfsprekend, maar tegelijkertijd laat IS zich door onze media op haar wenken bedienen. Dat doel is ruimschoots bereikt.
Van het andere strategische voordeel heeft IS nog niet veel gebruik gemaakt. Na de verwoesting van de Twin Towers zijn de veiligheidsmaatregelen in het luchtverkeer onmiddellijk verscherpt en aan dat proces is nog geen eind gekomen. Niet lang geleden ging het gerucht dat IS het met zelfmoordaanslagen op stations in het Westen zou willen proberen. Waarom niet? Wat dit aangaat is aan geloofwaardigheid van de organisatie geen gebrek. En opnieuw zou zo’n misdaad wereldwijde publiciteit veroorzaken en voor de vervoersorganisaties en het publiek onbecijferbare gevolgen hebben. En dan de laatste mogelijkheid: de cyberwar. Ik weet niet of IS aantrekkingskracht heeft op digitale genieën, maar we moeten rekening houden met de kans dat een van onze digitale systemen door een ingreep van IS niet meer zal werken.
De oorlog met IS heeft ook een gevolg dat pas later voelbaar zal worden. Onze publieke opinie verandert. Zou de strijd tegen de nieuwe doodsvijand tot opzienbarende successen leiden, dan zou waarschijnlijk links daarvan profiteren. Komen er meer onthoofdingen, blijft eclatant militair succes uit, dan heeft rechts waarschijnlijk het voordeel. Keihard aanpakken! Maar hoe? IS opereert met het voordeel van de chaos en onze kant heeft daarop geen overtuigend antwoord.
De ouderwetse oorlog en in het bijzonder het voorspel daarvan had zijn eigen voordelen. Weliswaar hadden we de bewapeningswedloop, toenemende spanningen, escalatie nog zonder geweld, maar er was ook kalmerend diplomatiek overleg en er vonden topconferenties plaats. Met IS valt geen topconferentie te voeren en de organisatie bedient zich van wapens die ons arsenaal vreemd zijn.
IS moet zo snel mogelijk totaal verslagen worden. Dat is voor het Westen van levensbelang. Deze bende maakt zich niet alleen schuldig aan verachtelijke terreur. Op langere termijn zal ook de interne stabiliteit in dit deel van de wereld worden bedreigd, wat nieuwe risico’s met zich meebrengt. Collectieve paniek. In de Koude Oorlog schreef de Amerikaanse polemoloog Herman Kahn On Escalation: Metaphors and Scenarios, waarin hij een escalatieladder beschrijft, 44 treden met als laatste ‘het spastisch drukken op alle knoppen’. Door IS dreigt die ladder nieuwe actualiteit te krijgen.
Morgen organiseert De Groene een debat over jihadisme en de media