Ivo van Hove en Jan Versweyveld zijn grote theatermakers. Vlamingen die Nederland, Toneelgroep Amsterdam en hun acteurs wereldwijd roem bezorgden. Leidend tot een nieuwe naam: Internationaal Theater Amsterdam. (Dat De Warme Winkel met juridische stappen wordt bedreigd vanwege hergebruik van de oude naam, komt me voor als tamelijk kleinzielig. Een petitie tegen dat naamverbod is veel ondertekend.) Ivo en Jan zijn niet alleen collega’s, maar ook elkaars man, vandaar de documentairetitel: Twee mannen. Regie Suzanne Raes. Het makersduo gevolgd tijdens de voorbereiding op hun megaproductie Age of Rage. Bedoeld als bekroning van veertig jaar intense samenwerking. De film naar een idee van Frénk van der Linden die hen er ook voor interviewde.
Van Hove boegbeeld, Versweyveld liever in de coulissen, maar onmisbaar. Van der Linden vraagt naar intieme zaken, zoals dat tegenwoordig hoort. Wij willen immers weten. En hij daagt, nogal curieus, Van Hove uit zich een artistieke voortzetting zonder Versweyveld voor te stellen. Die weigert daarin mee te gaan. Weigering op professionele gronden maar ook een liefdesverklaring zonder sentimentaliteit aan de partner met wie leven en werk verknoopt zijn. De scène komt aan het eind van de film, als de kijker heeft gezien hoe vaak ze het in het productieproces aan de stok krijgen. Botsingen, met Van Hove meestal als ‘winnaar’. Soms met een lachje wederzijds, soms bitter. Hoewel Versweyveld concludeert dat hun leven iets rustiger is geworden: ‘dat we mekaar minder beschadigen en meer mentale ruimte geven’.
Documentaires over ontstaan van podiumproducties – meestal is het smullen. Als leek in de keuken van tovenaars kijken – een voorrecht. Dat is het hier ook, maar tegelijk zijn er gemengde gevoelens. De ambities zijn gigantisch (zeven Griekse tragedies ingekookt tot één); een overweldigend toneelbeeld; hoogstandjes van toneel- en videotechniek; fysiek risicovolle eisen aan de acteurs (gebroken en verzwikte voet); geluidsorkanen. Maar ik kreeg als tv-kijker weinig greep op de essentie van de urenlange productie, waardoor ik bleef hangen in worstelingen van de makers met video, vuur, geluid, rolstoel, zwaard in vrouwenschede en tijdsdruk. Dat is verhelderend omdat je als theaterpubliek alleen het resultaat ziet en niet de onwaarschijnlijke inspanningen en precisie nodig om dat te bereiken. Maar ik had soms het gevoel dat ook de makers onvoldoende greep hadden. Waarbij Jan, verbluffend, zei dat Ivo – veeleisend, kortaf, geïrriteerd – geen beslissingen nam. Vaak na discussies nog weer langer wilde nadenken, wat voor ensemble en technische ploeg zwaar moet zijn. We zien dan ook soms protesten, van acteurs en/of technici. Wat me deed denken aan de latere staking van technici rond De Toverberg.
Ja, soms krijgen ze complimenten, maar structureel overvragen omdat het kunstwerk belangrijker is dan wat mindere goden aankunnen, dat heeft kennelijk een grens. De recensies van Age of Rage waren wisselend
(De Groene positief). Toch jammer dat het niet een van hun algemeen bejubelde producties werd.
Suzanne Raes, Twee mannen, NTR Het uur van de wolf, woensdag 22 juni, NPO 2, 22.20 uur