Berlijn –Enige tijd geleden heeft de Berlijnse senaat besloten vliegveld Tempelhof te sluiten. Een goed idee zo zou men denken. Het vliegveld ligt midden in de stad, het vliegverkeer veroorzaakt geluidsoverlast en schaadt het milieu. Bovendien wordt Tempelhof vanaf 2011 overbodig; dan wordt het hypermoderne vliegveld Berlin Brandenburg International (BBI) in gebruik wordt genomen. Maar het besluit om de luchthaven te sluiten is door de bevolking niet met gejuich ontvangen. Integendeel – de zeer actieve pro-Tempelhof beweging heeft aan elke tweede lantaarnpaal een poster gehangen voorzien van opzwepende teksten als “Ja tegen de volkswil, nee tegen willekeur!” Inmiddels zijn er 203.408 handtekeningen verzameld, voldoende voor een raadplegend referendum.

Wat is het probleem? Wie de gevoeligheid van de zaak wil begrijpen, moet zich verdiepen in de historie van Berlijn’s oudste vliegveld. Gebouwd in 1923, werden vanuit Tempelhof de eerste lijnvluchten ter wereld uitgevoerd. In de oorlog was het een van Hitler’s favoriete plekken. In de enorme loodsen stonden de Messerschmidts klaar om naar Engeland te vertrekken. Vanaf een eigen tribune hoopte de Führer de terugkerende machines toe te juichen. Nog steeds voldoen de gebouwen op het gigantische Tempelhofer Feld aan de vereisten van degelijke nationaal-socialistische architectuur, inclusief trotse adelaars.

Tijdens de blokkade van West-Berlijn vlogen Amerikaanse ‘Rosinenbombers’ 490.000 ton aan hulpgoederen via de Tempelhof de stad binnen.De aankomsten van beroemdheden als Jayne Mansfield en Gina Lollobrigida zorgden voor de broodnodige afleiding in een periode die elke glans ontbeerde. Voor de hongerlijdende bevolking stond Tempelhof symbool voor de band met het westen, met vrijheid en met een comfortabel leven. Geen wonder dat seniore West-Berlijners zich in de strijd hebben geworpen; zij geven ‘hun’ luchthaven niet zonder slag of stoot op.

Maar nostalgie alleen leidt niet tot een referendum. Natuurlijk spelen ook zakelijke belangen mee. De gemeenteraad en haar politieke achterban zijn vóór de sluiting omdat de projectontwikkelaars van het nieuwe BBI dat verlangen. Aan de andere kant staan de oppositiepartijen CDU en FDP gesteund door belangengroeperingen. Zij komen op voor de ondernemers van Tempelhof en zien een toekomst voor Tempelhof als luchthaven voor privé vliegtuigen. Maar bovenal is het een buitenkans om de linkse burgemeester in een kwaad daglicht te stellen. Door hem in deze kwestie als ondemocratisch en autoritair weg te zetten (een actievoerder heeft zelfs de OVSE om waarnemers tijdens de volksraadpleging gevraagd) hoopt de oppositie politiek garen te spinnen. Voorlopig met succes.

Hoe deze zaak zal aflopen? Uiteindelijk wordt Tempelhof gewoon gesloten. Burgemeester Wowereit heeft al aangekondigd dat hij de sluiting, ook als het referendum zich ertegen uitspreekt, doorzet. Wat er daarna met het beroemde vliegveld moet gebeuren, weet de burgervader niet. Een buurtbewoner verzucht: “Al jaren weet Wowereit waar hij tegen is. Maar waar is hij eigenlijk voor?” Buiten de gemeenteraad, bestaan wilde plannen over een nieuwe bestemming. Tempelhof moet een bibliotheek worden of een modelproject voor ecologisch wonen en leven. Of, zoals een oude Berlijner voorstelt, ‘een reflectieplek voor niet luisterende burgemeesters.’