Ruimtewezens

HET IS DAT ZE zo nu en dan het televisiebeeld in komen lopen, anders zou je bijna denken dat ze geen benen hebben. Want van de personages uit The Bold and the Beautiful zie je meestal alleen maar de hoofden. Gladde, zonnebankbruine gezichten met getekende wenkbrauwen en met glanzende lippen die een blinkend witte streep tanden tonen. De mannen in het familiebedrijf van de machtige mode-ontwerper Eric Forrester hebben allemaal een wilskrachtige kaaklijn, de vrouwengezichten zijn fijntjes maar wel behoorlijk dik opgemaakt. Dagelijks vullen deze Barbie-gezichten een half uur lang het beeldscherm in vele, vele huiskamers. Het aantal verslaafden is ontelbaar. Zestigduizend kijkers belden bijvoorbeeld naar de Vijf uur show om antwoord te geven op de grote Bold and Beautiful-prijsvraag, waarvan Viola Holt een paar weken geleden de uitslag gaf. Een zwakzinnig vragenspel dat voornamelijk diende om de aandacht te vestigen op het Bold and Beautiful-gala dat op 7 oktober plaatsvond in de Ahoy-hallen in Rotterdam.
Dat gala heb ik mezelf bespaard. Het is al erg genoeg dat de personages op televisie regelmatig uitbarsten in een romantische love- song. Op zo'n gala is daar geen ontkomen aan, thuis kun je die zangscenes tenminste nog doorspoelen. (Ik bekijk The Bold and the Beautiful altijd overdag op de video, want om zeven uur ‘s avonds kan ik me niet concentreren vanwege de cynische blik van mijn vriendje, die rond dat tijdstip meestal thuis is.) Het gala was natuurlijk een uitgelezen kans geweest om ook de voeten eens te zien die horen bij die vertrouwde gezichten. Maar met een beetje geluk zie ik die voeten nog wel eens op de televisie, bij het allereerste begin van een scene, voordat we overgaan naar de uitgebreide reeks close-ups.
De helden uit The Bold and the Beautiful komen alleen een kamer binnenlopen waar al iemand anders aanwezig is. Diegene die er al is, staart vlak bij de camera peinzend uit het raam, roert in een kopje koffie of legt een laatste hand aan de tekening van een nieuw, baanbrekend mode-ontwerp. Dan verschijnt achter in het beeld een tweede persoon, zonder dat de eerste dat in de gaten heeft. Deze situatie duurt altijd een paar lange seconden. Gedurende die tijd zijn ze samen in een beeld gevangen. De een groot en op de voorgrond, de ander klein en op de achtergrond. Even nog houdt het verhaal de adem in. Dan onthult de achterste persoon, de nieuwkomer, z'n aanwezigheid. Meestal door de naam te noemen van de voorste persoon. 'Moeder.’ En moeder Stephanie draait zich met slecht gespeelde verbazing om. De ogen werpen veelzeggende blikken, de glanzende monden beginnen te spreken, de muziek begint en de camera zoomt in tot op de huid. Traag zet de carrousel van misverstand en manipulatie zich weer in beweging. Om binnen de kortste keren, na een miniem aantal gewisselde woorden, alweer vast te lopen in de serie extreme close-ups waarmee iedere scene van The Bold and the Beautiful eindigt.
DAT MOMENT vlak voordat de scene werkelijk begint, als de voorste persoon zogenaamd nog denkt alleen te zijn, is iedere keer weer geweldig. Vooral als de camera om beurten op de twee personages in beeld focust. Eerst zie je de voorste persoon scherp, terwijl de achterste dan niet meer dan een vlek is. Langzaam - o, wonder der techniek - komt de achterste persoon uit die vlek te voorschijn en vervaagt hij de contouren van de voorste.
Eigenlijk bevat dat moment de essentie van The Bold and the Beautiful. Wij, de kijkers, weten namelijk wat het nietsvermoedende eerste personage te wachten staat. Wij weten wie er binnen is gekomen en meestal weten we ook wat de persoon in kwestie komt doen. Het oerprincipe van drama: informatievoorsprong bij de kijkers. Net als vroeger bij de poppenkast zouden we ‘Jan Klaassen, achter je!’ willen roepen. Maar de Barbiepoppen in het glazen kastje kunnen ons niet horen. We kunnen alleen maar afwachten en in al onze wijsheid het hoofd schudden. Wij weten immers precies wat de stand van zaken is tussen de beide personages. En daarmee weten wij altijd meer dan de personages zelf.
Iedere ‘willekeurige’ ontmoeting in The Bold is zwaar beladen met informatie uit de voorgaande afleveringen. Informatie die soms jaren teruggaat. Bij de vaste kijkers van The Bold and the Beautiful heeft de informatie zich opgestapeld en het is bijna ondoenlijk om aan een buitenstaander uit te leggen wat er allemaal speelt bij de verschillende ontmoetingen. Maar wie vaker kijkt, wordt verbazingwekkend snel een insider. Dat komt doordat, zoals bij iedere goede soap-serie, het verleden van de personages voortdurend wordt herkauwd. De informatie die je nodig hebt om een scene te kunnen plaatsen en om de volle dramatische lading mee te krijgen, wordt netjes gegeven. Dit omwille van eventuele nieuwe kijkers en voor degenen die een paar weken hebben gemist. Het helpt ook dat er bij The Bold and the Beautiful relatief weinig personages zijn. Die personages staan in ontelbare plotlijntjes met elkaar in verbinding en samen vormen die lijntjes een web waarmee de kijker wordt ingesponnen. Langzaam cirkelen de personages om elkaar heen, als goudvissen in een aquarium. Een voor een verschijnen ze voor het glas en openen ze hun mond om een paar belletjes te blazen.
MAAR HET BELANGRIJKSTE wapen waarmee The Bold and the Beautiful iedere andere soap verslaat, is de ongelooflijke traagheid van de serie. Waar de meeste series grote tijdssprongen voorwaarts maken in de vertelling, wordt de tijd in The Bold and The Beautiful eindeloos opgerekt. Afleveringen lang kan het duren voor een dag voorbij is. Vooral de gebeurtenissen die door iedereen (personages en kijkers) in de grootste spanning worden afgewacht, worden uitgesteld en uitgesteld. Bijvoorbeeld de thuiskomst van Eric Forrester van zijn weekje Europa. Hij zou thuis onvermijdelijk gaan ontdekken dat zijn vrouw Brooke, voor wie hij moeder Stephanie aan de kant heeft gezet, de hele week lang met zijn bloedeigen zoon had gevreeen. Zijn hele bestaan zou instorten als hij thuis zou komen… Als hij eindelijk eens thuis zo komen… Wekenlang dachten de kijkers: vandaag gaat het gebeuren. Maar het enige wat er dan gebeurde, was dat Eric opbelde om te zeggen dat hij er nou toch echt aankwam, en dat we Brooke, Ridge en Stephanie om beurten net als de kijkers zagen verzuchten: vandaag gaat het gebeuren! En nadat Eric gebeld had dat hij vanaf het vliegveld een taxi had genomen naar huis, kreeg hij de volgende aflevering voor straf een auto-ongeluk. Haastige spoed is zelden goed.
Alles gaat bij The Bold and the Beautiful even traag. De personages praten beleefd om beurten, nooit door elkaar, omzichtig formulerend en met om de twee zinnen een veelbetekenende stilte. Dat geeft de camera ruim de tijd om vanaf het begin van het gesprek langzaam maar zeker in te zoomen. Iedere scene eindigt in een serie close-ups, waarbij de gesprekspartners om en om in beeld zijn. Het komt dus goed uit dat bij de scenes in The Bold nooit meer dan twee, hoogstens drie personages betrokken zijn. Met meer dan drie zou het maar ingewikkeld worden. Nou is het inzoomen tijdens een scene een vertelprincipe dat je in bijna iedere film of tv-programma tegenkomt. Maar bij The Bold gebeurt dat wel erg nadrukkelijk. De close-ups die iedere scene afsluiten zijn extreem en worden idioot lang aangehouden. Ze slaan zelfs gaten in de continuiteit van een confrontatie.
Een voorbeeld. Zoon Thorne komt bij moeder Stephanie Forrester om te klikken over het gedrag van zijn oudere broer Ridge tijdens het Europa-reisje van vader. Thorne is woest en denkt zijn moeder heftig te choqueren als hij het nieuws over de buitenechtelijke romance van Ridge en Brooke vertelt. Maar Stephanie blijft kalm. Ze wist er al van. Close- up van Thorne, die verbijsterd kijkt en even niets meer weet te zeggen. Close-up van Stephanie, die wel vermoedt wat de verontwaardigde reactie van haar zoon zal zijn. Nog een close-up van Thorne, nog altijd even verbijsterd, z'n glanzende mond valt zelfs een beetje open. De muziek zwelt aan en dan… wordt de scene afgebroken met een black-out. In Amerika voor een commercial.
Onmiddellijk daarop gaat de dialoog verder. Je zou denken dat Thorne even naar woorden moet zoeken, dat hij stottert van verwarring of iets dergelijks. Maar nee. Thorne pikt de draad van de scene op met grote heftigheid, alsof hij nooit is stilgevallen. ‘Wat?’ roept hij uit, ‘je wist ervan?’ Hij blijkt plotseling net zo woedend als voor de reeks close- ups. Iedere kijker ziet dat hier een fout wordt gemaakt in de continuiteit. Maar een fout kun je het niet noemen, daarvoor worden deze tijdssprongetjes te vaak gemaakt. Doelbewust hebben de makers van de serie een stapje terug gedaan in het verhaal. Met de serie close- ups is de confrontatie tussen moeder en zoon even stilgezet om iedereen ervan te doordringen dat dit een Belangrijk Moment is. Hoe zal Thorne reageren, is de kijkersvraag. Zal hij nog bozer worden? Zal hij weglopen? Zal hij begrijpen waarom z'n moeder het ‘nieuws’ voor hem verborgen heeft gehouden en waarom zij zich er niet over kan opwinden? Het is bijna alsof je deze vragen letterlijk hoort stellen, zoals dat gebeurde aan het eind van cultseries als Soap en de oude Batman-filmpjes. Zal Batman zegevieren? Zal hij op tijd zijn om Robin te bevrijden uit de klauwen van de verschrikkelijke Joker? Het antwoord hoort u volgende week. Same Bat-time, same Bat- channel. Sommige mensen krijgen de zenuwen van het trage tempo van The Bold. Het schijnt dat er kijkers zijn die de serie op video opnemen, om ‘m dan op fast forward af te spelen. Dan krijgt de serie tenminste een 'normale’ snelheid, vergelijkbaar met het tempo van de gemiddelde soap. Maar aan velen biedt The Bold juist vanwege dat trage tempo de weldadige ervaring van een warm bad. De Amerikaanse schrijver Douglas Coupland heeft het in een interview in Vrij Nederland van 15 oktober over ‘tijdspornografie’, een nieuwe uitdrukking in de Verenigde Staten: ‘Steeds meer mensen hebben steeds minder tijd, en als ze dan even tijd hebben, dan kijken ze naar tv-series waar iedereen op het obscene af juist alle tijd van de wereld heeft.’ Dat is bij uitstek van toepassing op The Bold and the Beautiful. Op mij heeft de serie een hallucinerende werking. Ik zie de verwikkelingen in huize Forrester als een soort van ambient house: trage muziek met veel ruimte, die alle spanning in je lichaam en geest doet wegvloeien.
IK PROEF ALS tussendoortje wel eens een aflevering van As the World Turns, van Goede tijden, slechte tijden of van Onderweg naar morgen. Maar het smaakt niet. Het is niet zwaar genoeg. Het kleeft niet. Er is te veel afleiding, je wordt er onrustig van. Goede tijden, slechte tijden is veel te rommelig van opbouw. De dialogen zijn te vrijblijvend. Er is veel te veel ruis: achtergrondgeluiden om een locatie ‘natuurlijk’ te doen lijken, gezellig gebabbel ter voorbereiding van de kern waar een scene om draait, handelingen die de acteurs onder het praten uitvoeren om de boel te verlevendigen. Niets van dat alles bij The Bold and the Beautiful. Geen natuurlijkheid, geen gezelligheid, geen levendigheid, geen leven.
Het komt niet alleen door de traagheid van de vertelling en de rituele beweging van de inzoomende camera dat The Bold zo'n hallucinerende ervaring is. Ook het geluid draagt daartoe bij. Of liever: het gebrek aan geluid. Zolang de bombastische muziek nog niet is ingetreden, heerst er op de verschillende locaties waar de scenes zich afspelen een doodse stilte. Je hoort geen enkel geluid van buiten. Er fluiten geen vogels, er rijden geen auto’s, er staat nergens een radio aan. Nooit zegt er iemand: ‘Ik hoor Ridge thuiskomen.’ Nee, Ridge verschijnt vanuit het niets achter in het beeld en hij wordt pas opgemerkt als hij zijn eerste woorden spreekt. Het is alsof er buiten de studiodecortjes helemaal niets is. Alsof de serie zich voltrekt in een vacuum. Het ouderlijk huis van de Forresters, waar iedereen elkaar tegenkomt, is als het moederschip The Enterprise uit de science-fictionserie Star Trek. Een ruimteschip dat alleen herinnert aan de aarde doordat het bevolkt is met exemplaren van het menselijke ras.
Zo nu en dan wordt er een poging gedaan om het contact met de aarde te herstellen. Dan komt de jongste dochter van de Forresters ineens thuis met dramatische verhalen over milieuvervuiling en bedreigde dieren. Maar nadat het meisje afleveringen lang haar sociale bewogenheid op haar familie botviert, blijkt dit gelukkig slechts de opmaat te zijn voor haar doorbraak als mode-ontwerpster. Ze gebruikt het bedreigde milieu als thema voor haar herfstcollectie, en daarna horen we er nooit meer wat over. Net zo ongevaarlijk bleek het avontuur van Stephanie Forrester in een zwarte gettowijk, waar haar auto per ongeluk tot stilstand kwam. Weken lang vertoefde Stephanie wezenloos tussen gekleurde zwervers: ze was overspannen en wist niet meer wie ze was. Ze maakte arme, zwarte vrienden en kreeg zelfs een amoureuze verhouding met zo'n verlopen type. Maar tegen de tijd dat ze haar geheugen weer terug had, was Stephanie al lang weer thuisgekomen in haar veilige ruimteschip, waar iedereen blank is en welgesteld. Haar zwarte ‘vrienden’ waren binnen enkele afleveringen de serie weer uitgewerkt.
ALS JE ZE BEZIET als een soort van ruimtewezens, is het gedrag van de personages in The Bold and the Beautiful eigenlijk helemaal niet zo vreemd. Die smetteloze gezichten, die trage bewegingen, die zuurstofpauzes tussen de uitgesproken zinnen… Zelfs dat verstillen in een close-up midden in een gesprek wordt verklaarbaar. De personages in The Bold hebben dezelfde afwezigheid als David Bowie in The Man Who Fell to Earth, de film van Nicolas Roeg. Bowie is in deze film een alien, afkomstig van een andere planeet. Hij imiteert op aarde het gedrag van de menselijke bewoners en slaagt er in om zich razendsnel op te werken tot een machtig miljonair. Maar met zijn gedachten is hij maar half bij de aarde. De andere helft van zijn bewustzijn is bij de planeet die hij achterliet en die in grote nood verkeert. Hij is gevlucht om hulp te halen, hij liet zelfs zijn vrouw en zijn kind daar achter. Maar om de een of andere reden blijft hij te lang hangen op aarde, hij komt maar niet weg en lijkt zijn missie te vergeten.
Barbies in space. Dat zijn de personages uit The Bold and the Beautiful. Dat verklaart waarom ze in staat zijn ineens achter in het beeld te verschijnen zonder dat iemand ze heeft horen aankomen. Ze kunnen zich verplaatsen zonder geluid te maken, zonder gebruik te maken van menselijke transportmiddelen. Dat maakt ook die overgang zo mooi aan het begin van een scene, als twee personages samen in beeld zijn en om de beurt scherp worden gesteld. Dat focussen, dat uiteraard gebeurt met de rituele Bold and Beautiful- traagheid, is net zo magisch als het verschijnen en verdwijnen van de Star Trek-personages. Die hoeven maar ‘Beam me up, Scotty’ te zeggen vanuit een willekeurige plaats in de kosmos of ze vervagen ter plekke tot een soort van televisieruis, om in het moederschip weer molecule voor molecule te worden opgebouwd. Dat duurt altijd een paar lange seconden, waarbij het iedere keer weer spannend is of de operatie wel lukt. Als je bedenkt dat de personages uit The Bold and the Beautiful zich voor iedere verplaatsing eerst volledig afbreken om zich ergens anders weer op te bouwen, dan is die serie zo traag nog niet.