«Slopen? Bezopen!» schreeuwen de posters achter tientallen ramen aan de Nieuwe Crooswijkseweg. Aan de panden hangen spandoeken; zwart-witte «Croosje»-postertjes met gevatte teksten sieren de vuilnisbakken op straat. Op een posterzuil prijkt – dwars over de vvd-plakkaten heen – een «aankondiging» van «Herr Pastors, Stadsführer». Hij wil «Creutzweik» weer veilig maken.Het rommelt in Nieuw Crooswijk, zoveel is duidelijk. Aanvankelijk zouden hier 1800 van de 2100 woningen tegen de vlakte gaan om plaats te maken voor duurdere huizen. De buurt verzette zich hevig. En met succes: door een plotselinge koerswijziging van de pvda aan de vooravond van de verkiezingen lijken de plannen deels van de baan. De felste pleitbezorger van grootschalige sloop was al die tijd Leefbaar Rotterdam. Als ergens in de Maasstad Leefbaar-kiezers met spijt te vinden zijn, waar anders dan in deze volkswijk? Nieuw Crooswijk koos dinsdag met de gemeenteraadsverkiezingen voor links. Bijna de helft van de mensen stemde op de pvda, een kleine twintig procent op de sp. Leefbaar Rotterdam behaalde slechts enkele procenten meer dan die partij. Hoe anders verliep het vier jaar geleden. Toen gingen minder mensen naar de stembus, kwamen de Leefbaren met 35 procent als grootste uit de bus en haalde de pvda slechts eenderde van de stemmen binnen. Wie zijn de mensen die het verschil hebben gemaakt? Bewoner Niels van de Boezemlaan was het in ieder geval niet. Vriendelijk steekt hij vanachter het raam van een opgeknapte woning zijn ene hand op, in de andere houdt hij een sponsje. Hij heeft «gewoon Leefbaar» gestemd: «De afgelopen jaren is er tenminste iets veranderd in de stad. Niet dat verandering altijd goed is, maar in dit geval wel.» Hij is nieuw hier, komt oorspronkelijk uit Zuid. Elders in het huizenblok zitten wel mensen die van partij zijn gewisseld, meent hij. Dat zijn de oorspronkelijke bewoners, die in veel gevallen voor de pvda of de sp hebben gekozen.Of hun overstap het gevolg is van een bekering tot het multiculturele gedachtegoed valt te betwijfelen. Links heeft nog geen pakkend, progressief antwoord gevonden op de Fortuyn-revolte. Dat de pvda juist veel punten van Fortuyn op het gebied van veiligheid en integratie heeft overgenomen, is waarschijnlijk ook niet de voornaamste reden: het origineel is immers altijd beter dan de kopie. Het ligt meer voor de hand dat deze mensen dit jaar andere thema’s zwaarder lieten wegen bij het bepalen van hun stem. Uit onderzoek van Maurice de Hond blijkt dat de belangrijkste issues dit jaar werkgelegenheid, armoede en verkeersproblemen waren. Sociaal-economische thema’s domineerden dus. Waaruit niet hoeft te volgen dat links gewoon mazzel heeft gehad. Agenda-setting is ook een uiting van politieke invloed, van ideologische macht wel te verstaan. Maar wat als straks kort voor de Tweede-Kamerverkiezingen een bom ontploft in een trein? Of, minder dramatisch, als de overheid alarm slaat over een ophanden zijnde aanslag? Mevrouw Van Rijssel heeft deze keer in ieder geval «sociaal-economisch» gestemd. Ze is een van de oorspronkelijke bewoners van Nieuw Crooswijk. «Ik woon hier al tachtig jaar. Daar om de hoek», wijst ze vanuit de slagerij aan de Rusthoflaan. «En ik zal de allerlaatste zijn die hier weggaat. Het enige dat ze me van het Woningbedrijf Rotterdam boden, was een plek in het bejaardenhuis. Ik zeg: ‹Ga d’r lekker zelf wonen›.» Mevrouw Van Rijssel heeft vorige week sp gestemd. Niet omdat ze zich volledig kan vinden in de standpunten van de socialisten, «maar die zijn tenminste tegen de sloop». En vier jaar geleden? Ze lacht: «Pim Fortuyn.»De slager («Een naam? Nee joh, dat moet je niet in de krant zetten») is een geheel andere mening toegedaan: «Wat mij betreft gaat de sloopkogel er komende week nog in. Als je ziet hoe het er hierachter uitziet, daar komt gajes. Niemand die erbij gebaat is dat er nog langer onduidelijkheid blijft bestaan over de toekomst van de buurt.» Op de vraag of er volgens hem veel autochtonen zijn die deze verkiezingen het kamp van de Leefbaren verlieten, haalt hij zijn schouders op: «Er zullen er vast wel een paar zijn. Maar als je echt wilt weten wie er pvda hebben gestemd, dan moet je eens bij de allochtonen kijken.» Zelf heeft hij Leefbaar gestemd, net als vier jaar geleden.Daarmee is hij geen uitzondering. Hoewel de berichtgeving vorige week anders deed vermoeden, is van het in elkaar storten van de Leefbaren in Rotterdam geen sprake. De partij is nog altijd goed voor bijna dertig procent van de stemmen, slechts vijf procent minder dan in 2002 met Fortuyn als lijsttrekker. Er waren dinsdag wel duidelijker verliezers te vinden in het land. De consequenties daarvan reiken verder dan de stadsgrenzen: juist door de aanwezigheid van een sterke rechts-populistische partij geeft Rotterdam misschien wel een duidelijker beeld van de werkelijke politieke verhoudingen in Nederland dan de meeste andere grote steden. Die verhoudingen zijn nog steeds broos. De duidelijke overwinning van de pvda in Rotterdam doet daar niet aan af. Integendeel: de sociaal-democraten wonnen niet door een massale bekering van de blanke Fortuyn-aanhang, maar dankzij de boze allochtone kiezer, die in groteren getale opkwam. De campagne van Leefbaar heeft in Rotterdam inderdaad mobiliserend gewerkt, maar niet voor de partij van Pastors zelf. Zoals de barvrouw van «Onze café», op de hoek van de Rusthoflaan en de Nieuwe Crooswijkseweg: «Leefbaar heeft gewoon te veel slechte dingen over allochtonen gezegd.» Dit zijn kiezers die zeker niet op hol zijn, die weten wat ze willen. Het grote aantal raadszetels dat deze verkiezingen weer van partij wisselde ten spijt blijkt een flink deel van het Rotterdamse electoraat buitengewoon standvastig en consistent in zijn keuze. Allochtonen stemmen massaal links, de uit het centrum weggetrokken middenklasse in de buitenwijken blijft Leefbaar Rotterdam steunen. Zoals in Terbregge. Officieel grenst het welgestelde, overwegend witte wijkje aan Nieuw Crooswijk. In werkelijkheid zijn de buurten gescheiden door een groene strook, spoorlijnen en de Ring. Eenmaal onder het viaduct door waant de bezoeker zich in een dorp. Laagbouw, twee-onder-een-kap of vrijstaand; daarachter, aan de overkant van de Rotte zelfs een molen. De toren van Nationale Nederlanden aan de horizon markeert het stadscentrum.Op het trottoir van de Ommoordseweg wipt meneer Pander met zijn wandelstok een hondendrol richting straatgoot. Hij heeft ook dit jaar op de Leefbaren gestemd, gewoon omdat hij tevreden over ze is. En bovendien: «Je leest zo’n gekke dingen in de krant. Moord en zo. Dit is trouwens een rustige wijk hoor.» Terbregge kreeg het afgelopen jaar een tien als veiligheidsindexcijfer. Tegen buitenlanders heeft Pander overigens niets: «Ik ben beleefd tegen ze. Als ze het hier maar niet vol zetten met moskeeën en zo.»Leefbaar Rotterdam kreeg bij de raadsverkiezingen bijna veertig procent van de stemmen in deze buurt, de pvda slechts een kleine twintig procent. Vier jaar geleden was het niet veel anders, al was de sfeer toen wat feller, minder berustend. En de opkomst lag toen hoger.De uitbater van Snackbar Willem is een van de mensen die de gang naar de stembus dit keer niet maakte. «Ik moest de hele dag werken», zegt hij terwijl hij de friet in het vet gooit. Net als veel mensen in zijn omgeving stemde hij de vorige keer wél, op Fortuyn natuurlijk. Nu vraagt de man van Snackbar Willem zich af wat het allemaal voor zin heeft. Die «Bakellende» is ook niet alles. Om nog maar te zwijgen van de benzineprijzen of allochtonen: «En met die euro is ook alles duurder geworden, ja toch? Voor een biertje betaal je nu 2,50 euro en voor een baco’tje al gauw 6,50.» Voor de problemen met buitenlanders weet hij wel een oplossing: «Ze moeten het hier net als in Canada aanpakken: vijf jaar werkloos, dan terug. En Nederlands spreken. Als je bij je buurman op bezoek bent, ga je toch ook niet tegen z’n zin in roken?» In de pvda ziet hij geen heil: «Bos luistert te veel naar de allochtonen. Er is geen leider in Nederland op dit moment.»