‘Als de Nipkow-jury twintig jaar geleden had besloten om de Ere Zilveren Nipkowschijf aan Frans Bromet toe te kennen, dan waren daar zeker toen al argumenten voor geweest. Dat het nu pas gebeurt is bijna iets om ons een beetje voor te schamen.’ Zo eindigde dit jaar het juryrapport dat de verheffing van Bromet tot het pantheon van de vaderlandse televisie begeleidde. Al kreeg hij de ‘gewone’ Nipkowschijf al in 1997 voor vpro’s Veldpost dat ‘de onderkant van de maatschappij in een afbrokkelende welvaartsstaat’ onderzocht. En al was hij in 2008 eregast op het idfa. ‘Eindelijk gerechtigheid’, zoals hij zelf zei.
Ik was en ben fan. Bromet is artisan, kleine zelfstandige en groot vakman ineen, met een letterlijk en figuurlijk eigen geluid. Stug doorwerkend aan een gigantisch oeuvre over ‘het menselijk bedrijf’ in kleinheid en incidentele grootheid. Het juryrapport: ‘Het familiebedrijf Bromet staat niet alleen voor kwaliteit, maar ook voor een toon en een mentaliteit, die je zou kunnen omschrijven als no nonsense, anti-autoritair, op een eigenzinnige manier geëngageerd en onwrikbaar.’ Hij brak ooit door met Buren waarin alles wat de Rijdende Rechter later aan ruzies zou beoordelen de revue al passeerde en hij zelf, licht zuigend, de vragen van de vermoorde onschuld stelde. Een kwantitatief beperkt maar belangrijk onderdeel van zijn werk ligt in joodse (familie)geschiedenis, begonnen met Drielandenpunt in 1974. Vorig jaar voegde hij daar met De film die nooit afkwam een hoofdstuk aan toe. Voorspelbaar, vertrouwd en goed, zwaar en licht en regelmatig verrassend. Dat is Bromet. Dat zijn de Bromets.
Nu opent hij het 2Doc-seizoen met Taxibotsing. Over de taxi in tijden van Uber, of Oeber, zoals Neelie Smit, adviseur van de Amerikaanse gigant, de naam merkeliaans uitspreekt. Dat gebeurt bij een toespraak van de omstreden toenmalige ceo Travis Kalanick. Het contact duurt maar kort als Frans rept van Uber als ‘een tijdlang een criminele organisatie’. Uberpop werd immers door het OM als snordersdienst beschouwd. ‘Niet op die toer’, zegt ze, ‘dan stop ik.’ Als sowieso iets duidelijk wordt in Taxibotsing is het dat Uber verdomd weinig zin heeft in pottenkijkers en transparantie. Kalanick reageert niet op Bromets lopende camera en de afdeling Nederland houdt ook systematisch de boot af.
We zien wat oudere Mokumse taxichauffeurs die het over ‘de goeie ouwe tijd’ hebben, toen ze nog een behoorlijke boterham verdienden en wisten hoe ze met al dan niet oneerlijke concurrentie om moesten gaan (niet zachtzinnig herinner ik me). We zien student Jeroen die via de app lekker bijverdient, tot het hem te link wordt. We zien een Rotterdamse actie waarbij een auto van Uberpop wordt ingesloten – met onbedoelde aanrijding als gevolg. We horen van chauffeurs die zowel voor tca rijden als Uber-ritjes meepikken (die ‘mogen aan het gas’, zegt een chauffeur fijnzinnig). En we horen kundige beschouwingen van NRC-redacteur Wouter van Noort over de financiële en technologische macht van Uber dat zich steeds meer op zelfrijdende auto’s en vliegende taxi’s richt. ‘Welkom in de nieuwe wereld’, zou Tegenlicht zeggen. Waarin ook ‘oude’ Bromet alert blijft.
Frans Bromet, Taxibotsing, KRO-NCRV 2Doc, maandag 11 september, NPO 2, 21.00 uur