Hoe lang alweer geleden! Maar we zien hem nog staan, Tony Blair, in het Lagerhuis, bezwerend dat hij de overtuigendste bewijzen tegen Saddam Hoessein had. Hij liet documenten zien. Om veiligheidsredenen kon hij er niets over vertellen. De wereld moest hem op zijn woord geloven. Een paar dagen later werd bekend dat een van de documenten uit de computer van een grappenmaker kwam, maar de rest bleef overeind.

President Bush had de bewijzen van de nauwe banden tussen Saddam en al-Qaeda. De MVW’s en de al-Qaeda-connecties waren de redenen tot oorlog. Veel Amerikaanse soldaten waren ervan overtuigd dat ze naar Bagdad gingen om de verwoesting van de Twin Towers te wreken.

Meteen nadat de strijd was begonnen en waarschijnlijk tot op de dag van vandaag werd alles wat daarvoor in aanmerking kwam onderzocht, omgeploegd, afgebroken. Een paar weken geleden is Chemische Ali gevangen en eergisteren Miltvuur Marie. Helemaal uitgesloten is het dus niet dat er nog incriminerend materiaal van wereldbelang wordt ontdekt. Maar je zou je steeds minder verbazen als dat nooit gebeurt. Of als je nog ruim een jaar moet wachten, tot de Republikeinse Conventie waar George W. Bush weer tot presidentskandidaat zal worden gekozen. Tot de plechtige onthulling van de MVW’s een feit is, zullen meer en meer mensen geloven dat deze oorlog onder valse voorwendsels is begonnen.

Is dat ernstig? Moeten we daar nog over zeuren, nu alles voorlopig met een zo verpletterend succes is afgelopen? Moeten we de Irakezen hun bevrijding en het vooruitzicht op een nieuw begin misgunnen? Moeten we ontkennen dat er een mogelijkheid is ontstaan om eindelijk het Israëlisch-Palestijnse conflict op te lossen, met de stichting van een Palestijnse staat? Dat daardoor het terrorisme een van zijn motieven zou zijn ontnomen? Kortom, dat door deze oorlog werkelijk een doorbraak tot stand kan zijn gebracht? Met alle reserves, want wederopbouw en democratische hervormingen moeten nog beginnen. Maar bij al die reserves: geef toe dat we twee maanden geleden niet hadden kunnen dromen dat het perspectief in de regio zo ongelooflijk zou zijn opgeklaard.

Ja, ik juich. Maar tot de MVW’s in overtuigende hoeveelheid zijn gevonden, blijven er vier mogelijkheden over: of de Amerikaanse en Britse geheime diensten hebben zich zwaar vergist; of ze hebben hun bazen zo bekwaam voorgelogen dat die zich gerechtigd voelden om het bevel tot de oorlog te geven; of de bazen hebben zelf gelogen; of Saddam is de Houdini van het verstoppen. In alle vier gevallen lijkt het me een onderwerp voor het volgende boek van John Grisham of Tomas Ross. En voor de internationale burgerij is het een aanleiding om nog eens goed over hun leiders en hun personeel na te denken.

Sinds het moment waarop Saddam door Washington publiekelijk in het vizier werd genomen — kort na de oorlog in Afghanistan — is zijn beschikking over MVW’s als de belangrijkste reden voor oorlog beschouwd. In Europa in mindere mate, maar in de Verenigde Staten is het publiek de aanwezigheid van die wapens avond aan avond door de televisie ingeprent. Vervolgens zijn de inspecteurs van de VN erop afgestuurd. Toen Hans Blix en zijn inspecteurs niets konden vinden, werden ze door de Bushies en de bevriende media verdacht gemaakt. Nu, na de oorlog, wordt de inspecteurs de toegang tot Irak ontzegd.

Het consequent handhaven van de hoogste moraal en het voeren van een politiek tot heil van het algemeen, zijn zelden congruent. Daarover bestaat veel literatuur. Politici die «met schone handen» het einde van hun carrière halen, bestaan niet. Om het nobele doel te bereiken ziet de politicus zich soms genoodzaakt enige schade aan te richten. Tenslotte legt hij verantwoording af voor alles wat hij heeft ondernomen. Daarop wordt hij beoordeeld. Vandaar dat Max Weber van Verantwortungspolitik spreekt.

Deze Amerikaanse regering laat zich erop voorstaan dat ze zich door de hoogste morele principes laat leiden. Daarom alleen al moet het haar zwaarder worden aangerekend als ze liegt. Als aan deze oorlog een langdurige, systematische verdraaiing van de waarheid ten grondslag heeft gelegen, dan moet Amerika binnenkort, juist na dit succes, met de echte waarheid voor de dag komen. Dat zal de kansen van George W. Bush op een plaats in de buurt van God vergroten. Afgezien daarvan is het voor de bondgenoten ook van belang te weten of de hypermacht bereid is een oorlog te beginnen op grond van een vervalste casus belli.

Is het allemaal zuivere koffie, dan dient zich een praktische, een realpolitische vraag aan. Wat is de uiterste termijn waarop in een land als Irak een overtuigend arsenaal aan MVW’s moet worden ontdekt? Daarop zijn twee antwoorden mogelijk. Het eerste: nu. Anders doet het binnenkort niet meer terzake, namelijk als de wederopbouw van Irak behoorlijk vordert, Syrië zich naar de Amerikaanse wensen voegt en Sharon ertoe kan worden overgehaald zaken met Abbas en Arafat te doen. Dan is de oorlog geslaagd, dan is de kwestie van het al dan niet bestaan van de MVW’s verjaard. Het tweede antwoord: de wapens kunnen het best worden gevonden in oktober 2004, kort voor de presidentsverkiezingen.

In de Amerikaanse rechtspraak kan een verdachte pas worden veroordeeld als er geen schaduw van twijfel meer bestaat over zijn schuld. Nog een ethische vraag: kunnen we van «schuld» bij de aanvaller spreken als het gaat om een oorlog waardoor een tiran is verwijderd, hoewel het oorspronkelijk alleen de bedoeling was hem te ontwapenen? Vraag het de bondgenoten die nog niet weten of ze ten onrechte achterdochtig zijn geweest, of gewoon belazerd zijn. Vraag het de bevrijde gevangenen, de families van het gedecimeerde leger.

Hoeveel Irakese soldaten zijn er gesneuveld? Hoeveel burgers? We weten het niet. Was dat «nodig»? Weten we evenmin. Het absurde gevolg van deze oorlog is dit ethisch-juridisch conflict. Wie heeft «gelijk»? Vraag het de geschiedenis. Is het waar, van de MVW’s? Of was het een leugentje om bestwil, voor de opvoeding van de wereld?

*Harry Houdini (Ehrich Weiss), Boedapest 24 maart 1874 - Detroit 20 oktober 1926. Grootste goochelaar en ontsnapper aller tijden.