Nog lang zullen we praten over de zonnige zomer van 2003. Het begon met wat niemand voor mogelijk had gehouden: de vorming van de grote coalitie regering in Bagdad. Dat was de doorbraak. De openbare orde werd hersteld, waarna het Amerikaanse Bechtel-concern voort varend de olie-industrie weer op poten zette. De olieprijs dreigde dusdanig te dalen dat de Opec- landen in gevaar kwamen. President Bush zag opnieuw zijn kans: hij was bereid de Opec tegemoet te komen in ruil voor een begin van democratisering in Saoedi-Arabië.
De aldus behaalde voordelen gaven hem moed om nu ook ferm te zijn tegen Ariel Sharon. De routekaart werd aanvaard. De Pales tijnen begonnen het te geloven. En alsof dat nog niet genoeg was, werd aan de Universiteit van Berkeley een feilloos vaccin tegen sars ontdekt. Door dit alles groeide de Amerikaanse economie als nooit tevoren. In 2004 werd George W. Bush herkozen met een meerderheid die tot dan toe alleen in communistische dictaturen was bereikt. Nu kon de her kerstening van Europa beginnen.
Nee, het was die zwarte zomer van 2003. Hoge commissaris Paul Bremer werd in Basra door een sluipschutter vermoord. Daarop brak in Irak de burgeroorlog uit. Turkije en Iran mengden zich erin. De Amerikaanse bezettingsmacht probeerde in te grijpen maar in een paar dagen sneuvelden al meer soldaten dan in de drie weken van de echte oorlog. In de sloppen van Bagdad werden de eerste gevallen van pest en cholera ontdekt.
Aan het thuisfront in Amerika werd de drang de troepen terug te roepen onweerstaanbaar. Om zijn kleine kans op herverkiezing niet te bederven, gaf de president het bevel Irak te ontruimen. In tussen was de economie in een treurige toestand geraakt. In 2004 werd Bill Clinton opnieuw president.
Welk scenario is het waarschijnlijkst? Ik denk dat het eerste iets dichter bij de waarheid komt.
Na de val van de Muur (1989) is de liefhebberij om scenarios te verzinnen sterk afgenomen. De Koude Oorlog was eenvoudig: weinig variabelen, veel scenarios. Denk aan Herman Kahns meesterwerk Metaphors and Scenarios. En Dr. Strangelove. In de loop van de jaren negentig werd het nog eenvoudiger: iedereen rijk. Daarna is het zo ingewikkeld geworden dat we nog steeds met de nieuwe inventarisatie bezig zijn.
Aan Walt Disney hebben we een groot inzicht te danken: de mens valt pas als hij de afgrond heeft ontdekt. Mickey Mouse wordt achtervolgd, nadert het ravijn, rent door en valt pas als hij onder zich de leegte ontdekt. Misschien zijn we nog altijd bezig te ontdekken wat zich onder onze voeten bevindt. En waaraan Disney niet heeft gedacht wat er boven ons hoofd hangt.
De lezers van De Groene Amsterdammer worden uitgenodigd hun wereldmodel voor 2004 te bepalen; niet verder strekkend dan zeventien maanden omdat in november 2004 in Amerika de presidentsverkiezingen zijn. Het gaat er bij de constructie van dit wereldmodel om een antwoord te geven op zeven vragen die betrekking hebben op de grote lijnen van de mondiale ontwikkeling. Het staat iedereen vanzelfsprekend vrij eigen variabelen toe te voegen.
De komende maanden draait alles om Irak. Slagen de Amerikanen erin vóór september een overtuigend begin te maken met de economische en politieke wederopbouw? Zo niet, wat zijn dan de grote obstakels en hoe reageren regering en publieke opinie?
Wat is de toekomst van het fundamentalistisch terrorisme? Is het waar dat, zoals David Ronfeldt en John Arquilla in hun boek Networks and Netwars betogen, het Westen op langere termijn met de verschrikkelijkste aanslagen rekening moet blijven houden? Of is dit grootterrorisme, na Afghanis tan en Irak voorlopig uit de ring geslagen, feitelijk op de aftocht?
Wat gaat de economie doen? Is het ergste voorbij? Of worden we verder beslopen door een recessie die uitgroeit tot een echte depressie? In dit laatste geval moeten we er rekening mee houden dat de economische neergang zal worden begeleid door een politiek besef waarmee het Westen al meer dan een halve eeuw geen ervaring heeft: de «bewustwording» van een omvangrijke onderklasse.
Het afgelopen jaar hebben de anti-oorlogspartijen in Europa en niet te vergeten de Verenigde Staten een geweldige nederlaag geleden. In beide gevallen is het resultaat op het eerste gezicht hetzelfde.
De Democraten zijn in wanorde, zoeken nog vergeefs naar een kandidaat die het straks tegen Bush kan opnemen. Bedenk daarbij dat deze president een uitgesproken vertegenwoordiger is van de welgestelden en de bevolking die niet in de grote steden woont. Van de recessie hebben ze het meest te lijden. In 2004 kunnen ze weer hun macht uitoefenen via de stembus. Bush is de eerste keer gekozen met een minderheid van de popular vote.
De anti-oorlogspartij in Europa droomt, revanchistisch, van een sterk blok tegen «de Amerikanen», dat nog niet gelijkwaardig in militaire macht hoeft te zijn om het unilateralisme van Bush van een tegenwicht te voorzien. Is er kans op dat «Europa» binnen afzienbare tijd zon macht op de been brengt? Zijn Franse, Belgische, Duitse belastingbetalers bereid daarvoor te betalen? Militaire macht vooronderstelt geloof in een systeem, godsdienst, ideologie, in combinatie met vaderlandsliefde. Dat wordt door «de Amerikanen» gedemonstreerd. Wat is, in dit opzicht, de som van het Duitse, Belgische en Franse patriottisme waard? Mourir pour Dantzig?
In de komende politieke en/ of mondiale krachtmetingen spelen de media hun rol. Denk aan de casus belli van de oorlog tegen Irak. Met alle kracht is de wereld aan het verstand gebracht dat het om Saddams massavernietigingswapens ging. Als ze binnen een paar weken niets vinden, zullen de Amerikaanse en Britse zoekexperts weer naar huis gaan.
Ziehier zeven variabelen, die in wisselende kracht en samenstelling zullen bijdragen tot de aanblik van de aarde over drie jaar. Er zijn er natuurlijk meer. In de afgelopen kwart eeuw is de mensheid door drie volkomen nieuwe ziektes of virussen belaagd: aids, ebola en sars. Vooral de bestrijding van aids is moreel of godsdienstig belast. Zal de wereldgezondheid door het volgende virus worden aangevallen, of komt er een ommekeer in Afrika dat nu door aids wordt gegeseld?
Bereken waarschijnlijkheden, bedenk aannemelijke krachtenvelden. Utopie of anti-utopie, om het even. Laat de toekomst toe in het heden. Dat waren we ontwend.