De schade die het verloop van de interne leiderschapsverkiezingen bij het cda heeft aangericht, is naar ik vrees groter dan alleen die aan het imago van de partij. Slecht in het nieuws komen is beter dan te worden stilgezwegen, wordt vaak gezegd, oftewel, kom maar op. Maar ik betwijfel of dat in dit geval opgaat, ook voor de politiek in zijn algemeenheid dus.
Het zijn grote woorden, maar als je ziet dat in de VS tot aan de postbezorging toe wordt geprobeerd de uitslag van de presidentsverkiezingen te manipuleren, dan is het zaak dat in Nederland met extra zorgvuldigheid wordt omgegaan met het uitbrengen en tellen van stemmen. Niet alleen het coronavirus is een pandemie, ook het wantrouwen waart wereldwijd rond.
Als je terugkijkt naar de interne cda-verkiezingen, is er veel dat vragen oproept. Waarom begon de campagne met een filmpje met alleen verwijzingen naar de reeds rondzingende namen voor het leiderschap, Wopke Hoekstra, Hugo de Jonge en Mona Keijzer? Was dat een teken dat een buitenstaander eigenlijk niet gewenst was?
Toen die buitenstaander zich alsnog meldde, het Tweede-Kamerlid Pieter Omtzigt, ging in Den Haag al gauw de mare rond dat minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge de gedoodverfde kandidaat van het partijbestuur was. Door het filmpje leek het daar ook op. Maar toen partijbobo’s-op-leeftijd ook nog eens openlijk gingen verkondigen dat De Jonge hun man was, werd dat vermoeden alleen maar groter.
In juli gingen de digitale stembussen open voor de partijleden. Een hacker ontdekte echter makkelijk te kunnen inbreken en de uitgebrachte stemmen te kunnen manipuleren. Gelukkig was dit een hacker die een zwakke schakel in het digitaal stemmen aan het licht wilde brengen. Maar binnen de partij is niet iedereen geneigd deze man het predikaat ‘ethische’ hacker op te plakken en hem te bedanken voor zijn waarschuwing.
In de beslissende ronde was het verschil tussen De Jonge en Omtzigt klein, kleiner dan het bestuur waarschijnlijk had voorzien. Maar De Jonge won. Opnieuw deed zich echter een probleem voor. Nadat ze haar stem had uitgebracht kreeg de vrouw van Omtzigt een mailtje terug met dank voor haar stem op Hugo de Jonge. Nou bevreemdt het mij sowieso dat je een bericht terugkrijgt met daarin de naam van degene op wie je gestemd hebt, maar in dit geval was het ook niet de kandidaat op wie ze had willen stemmen. Alsof je bij landelijke verkiezingen terug hoort dat je na een stem op Mark Rutte op Thierry Baudet hebt gestemd. Maar mogelijk heeft de partner van Omtzigt zich vergist.
Waar partijvoorzitter Rutger Ploum in het filmpje bij de aftrap van de verkiezingscampagne trots door Nederland reed in zijn auto met de letters cda op de nummerplaat, bleef hij na dit zoveelste probleem binnen. Wat leidde tot interne kritiek. Uiteindelijk, maar het leek niet van harte, kwam er toch een extern onderzoek. Van een bureau met connecties met voormalig cda-staatssecretaris en spindoctor Jack de Vries. Conclusie: geen grove onregelmatigheden.
Het onderzoeksrapport staat op de cda-site. Met technische uitleg over dat retourmailtje, waardoor ik – als leek – ietwat gerustgesteld ben, maar het was beter geweest als je stemkeuze wordt herhaald voordat je deze definitief maakt. In het rapport staat echter ook de kritische kanttekening dat voor de stemapplicatie alles in handen was van één persoon: ‘Dit brengt risico’s met zich mee ten aanzien van de integriteit van de in ons onderzoek betrokken data.’ Oftewel de onderzoekers moeten erop vertrouwen dat er niet is gemanipuleerd met de data vóórdat zij deze kregen.
In maart zijn er landelijke verkiezingen voor de Tweede Kamer. Hoe zal dat stemmen volgend jaar verlopen als het coronavirus nog steeds rondwaart? Onlangs stond er in Den Haag bij de ambassade van Belarus urenlang een lange rij, allemaal Belarussen die op gepaste afstand geduldig wachtten tot ze hun stem konden uitbrengen. Moeten wij ons daar ook op voorbereiden?
In Nederland mag bij landelijke verkiezingen niet meer en ook in de nabije toekomst niet digitaal worden gestemd. Na de perikelen bij het cda lijkt dat maar goed ook. Maar een wél goed werkend, gebruiksvriendelijk, veilig en reeds bij wet toegestaan digitaal stemsysteem zou in coronatijden uitkomst hebben geboden. Want aan die lange wachtrijen als gevolg van het coronavirus kleven – ook – nadelen. Zullen ouderen in die rij gaan staan? Mogelijk niet, en dan niet alleen vanwege het lange wachten, al dan niet in de regen of de kou, maar mogelijk ook uit angst het virus op te lopen. Dat zou in het nadeel zijn van niet alleen 50Plus, maar ook van het cda, die het moet hebben van een trouwe, oudere achterban.
Misschien hebben ook andere groepen geen zin om veel tijd uit te trekken voor het uitbrengen van hun stem, vanwege werk, kinderen, mantelzorg. Mogelijk wordt het stemmen bij volmacht daardoor interessanter. Dan is het wel te hopen dat die volmachten niet geronseld gaan worden, zoals in Den Haag mogelijk het geval is geweest bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen.
Het is iets meer dan zes maanden te gaan tot de landelijke verkiezingen. Hopelijk liggen tijdig draaiboeken klaar voor ‘stemmen in tijden van corona’. Met ruimere openingstijden. Extra stemlokalen. In ruimtes waar ook de wachtrijen kunnen staan. En met extra controle op stemmen bij volmacht. Alles om elke zweem van oneerlijkheid en wantrouwen in de uitslag te voorkomen.