School

In acht afleveringen fileert de podcast The Trojan Horse Affair een Britse mediahype, die voor moslims in Birmingham grote gevolgen had. Makers Bryan Reed (van de succespodcast S-town) en Hamza Syed ontleden het schandaal dat in 2014 uitbrak rondom islamitische scholen in de Engelse stad.

Het begon allemaal met een anonieme brief, die een succesvolle islamitische onderwijsbestuurder ervan beschuldigde dat hij een reeks scholen wilde overnemen met radicale religieuze denkbeelden. De brief trok landelijke media-aandacht en de affaire leidde tot ontslag en verbanning uit het onderwijs van de bestuurder en veertien leraren. Een bloeiende school ging aan de affaire ten onder.

Al snel blijkt dat iedereen die zich erin verdiepte het erover eens is dat de inhoud van de brief onzin was. Een doorzichtige persoonlijke afrekening, luidt de consensus. Ook de rechter draaide later de beslissingen rondom ontslagen en verbanningen terug, vanwege ‘ernstige gebreken’ in het onderzoek.

Te laat, want het kwaad was al geschied. Bij het grote publiek bleef een ander beeld hangen: er was rook in Birmingham, dus vast ook wel ergens vuur. Die gemakzuchtige redenering wil podcastmaker Hamza Syed, beginnend journalist en zelf moslim uit Birmingham, ontkrachten door de feiten over de brief bloot te leggen.

Rode draad door de podcast is de moeizame samenwerking tussen Syed en Reed, die er afstandelijker in staat en op zoek is naar ‘het verhaal’ – wat dat ook is. Het contrast tussen de twee journalisten, de neutrale observant en de activist op een missie, roept interessante vragen op.

Want kun je journalistiek onderzoek doen naar een zaak waar je zelf emotioneel bij betrokken bent? En leidt het presenteren van journalistieke feiten wel tot verandering in de publieke opinie, zoals Syed zo vurig hoopt?

De makers laten zien hoe de brief ondanks zijn totale ongeloofwaardigheid diende als olie op het islamofobe vuur dat in de Britse pers en politiek gretig oplaaide. Wat na het luisteren van de podcast van het gevaarlijke moslimcomplot overblijft, is een uiterst wankel bouwwerk van beschuldigingen. Met dezelfde magere bewijslast zou het je bij geen enkele andere bevolkingsgroep lukken zoveel mensen te laten ontslaan, betogen de makers overtuigend.

Dat betekent niet dat er geen problemen waren op scholen in Birmingham. Enkele leraren hielden er inderdaad bekrompen, vrouwonvriendelijke en conservatieve denkbeelden op na, erkennen ook Syed en Reed, zij het een tikje schoorvoetend. Ze wijzen er terecht op dat dezelfde opvattingen op een christelijke school nooit dezelfde verstrekkende gevolgen en media-aandacht zouden krijgen.

The Trojan Horse Affair maakt de discriminatie van moslims in het Verenigd Koninkrijk navoelbaar, via de felle en eloquente stem van Syed. Toch was er zonder de kalme stem van Reed van dit onderzoek vermoedelijk weinig terechtgekomen. Syed brengt bezieling en volharding mee, Reed moet het stuur soms vastgrijpen om bij te koersen, als frustratie de overhand dreigt te nemen. De samenwerking leidt tot een indrukwekkende productie, die weliswaar onbevredigend eindigt, maar toch toont wat onderzoeksjournalistiek kan doen.