Dat is de mening van een aantal Arabische publicisten uit wier recente beschouwingen de columnist Thomas Friedman in The International New York Times een bloemlezing geeft.
Een voorbeeld. Hisham Melhem, hoofd van de televisiezender Al-Arabiya in Washington, schrijft in het tijdschrift Politico dat ook president Obama met zijn besluit om tegen het gewelddadig extremisme van IS geweld te gebruiken – met begrijpelijke grote aarzeling – zich in de chaos van een totaal ineengestorte beschaving heeft gewaagd. ‘De Arabische beschaving zoals wij die hebben gekend is vrijwel totaal verdwenen. De Arabische wereld is gewelddadiger, labieler en meer gedreven door extremisme dan ooit sinds de ineenstorting van het Ottomaanse keizerrijk, een eeuw geleden. Dit extremisme wordt gedeeld door alle maatschappelijke groeperingen, de leidende politici, de oppositie.’
Andere geciteerden in Friedmans bloemlezing delen met een aantal varianten Melhems opvattingen. ‘Dit is een beschaving in grote nood’, besluit de columnist, ‘en tenzij daar door de dragers zelf de pathologieën die tot de geboorte van het IS-monster in haar buik hebben geleid onder ogen worden gezien, zal iedere overwinning die we op de grond of uit de lucht behalen tijdelijk zijn.’ En misschien is het Westen medeschuldig. Begin deze week heeft Obama in een televisie-interview toegegeven dat Amerika de opkomst van IS heeft onderschat. ‘We hebben te veel vertrouwd op de Iraakse strijdkrachten waardoor we de jihadisten van overal ter wereld in staat hebben gesteld de regio tot hun ground zero te maken.’
Intussen worden bolwerken van IS niet alleen door westerse luchtstrijdkrachten aangevallen. Ook die van Saoedi-Arabië, Jordanië en de Emiraten doen mee. Kunnen we dit beschouwen als een teken dat de Arabische beschaving een eerste voorzichtige stap op het goede spoor zet? Zal dit later worden beschouwd als het begin van de wending ten goede? Of is het niet meer dan een zoveelste schijn van bewijs dat het nu eindelijk een betere kant op gaat? Voorlopig geloof ik dat het laatste waarschijnlijker is.
De Arabische wereld lijdt onder het verval, de alzijdige chaotisering van een destijds hoge beschaving. Daarvan ondervindt het Westen sinds het einde van de vorige eeuw in toenemende mate de gevolgen, met voor ons als voorlopig dieptepunt 9/11, de verwoesting van de Twin Towers. Daarmee was het nieuwe tijdperk van oorlogen begonnen. Natuurlijk kwamen er Amerikaanse represailles, maar in tegenstelling tot zijn vader, die Saddam Hoesseins verovering van Koeweit ongedaan maakte en zich daarna ver van de Arabische wereld hield, heeft Bush junior geweldige fouten gemaakt.
Het Westen is kort van memorie. We zijn vergeten met hoeveel soms schuimbekkende geestdrift in het Westen vooral door politiek rechts de aanval op Irak werd begroet. Die werd toen door de club van Bush beschouwd als het begin van de herbouw, de democratisering van het Midden-Oosten. Na jaren van vergeefse gevechten bestond het resultaat uit honderdduizenden gedode Irakezen, vijfduizend gesneuvelde Amerikanen en een verwoest land. De daarop volgende Iraakse regeringen zijn niet in staat geweest er weer een goed georganiseerde natie van te maken. Irak is een failed state.
In de Amerikaanse politiek speelt deze gigantische militaire en humanitaire ramp geen rol meer. In 2008 is het boek van de vooraanstaande Amerikaanse jurist Vincent Bugliosi verschenen, The Prosecution of George W. Bush for Murder. Het werd wel een bestseller maar door de grote media is het genegeerd. Op het omslag van The Economist van deze week staat Obama in een pilotenpak en met een helm onder zijn arm. Bijschrift: ‘Mission Relaunched’. Zo verscheen Bush in mei 2003 aan boord van het vliegdekschip Abraham Lincoln met de tekst ‘Mission Accomplished’. Op dat ogenblik moest de oorlog nog goed beginnen.
De ervaringen van Bush cum suis blijven een rol spelen. Maar de leugens waarmee hij de landoorlog tegen Saddam rechtvaardigde, zijn vergeten en hij zal niet wegens moord worden vervolgd. Dat is een grove onrechtvaardigheid en tegelijkertijd een symptoom van een ernstig westers tekort. Wij hebben geen serieuze eigentijdse geschiedschrijving meer. Wat moeten we bijvoorbeeld denken van de ongetelde Irakezen die een jaar of tien waren toen de verwoesting van hun land begon en die nu een jaar of twintig zijn? Het is niet onmogelijk dat daar toen ook de grondslag van een leerschool voor jihadisten is gevestigd.