Het lijkt erop dat de impeachmentprocedure tegen Donald Trump is begonnen zonder dat de wereld er echt erg in had. Althans, dat is wat Democratisch Congreslid Jerry Nadler leek te suggereren toen hij onlangs door cnn werd geïnterviewd. ‘Dit is een formeel impeachmentproces’, zei Nadler over het werk van de Commissie voor Juridische Zaken van het Huis van Afgevaardigden, waarvan hijzelf de voorzitter is. ‘We zijn al het bewijs aan het bekijken. Uiteindelijk – hopelijk voor het einde van het jaar – gaan we beslissen of we de impeachment in stemming gaan brengen. Of niet.’
Verwarrend. Zijn de Democraten nu bezig met een afzettingsprocedure of niet? Het antwoord hangt af van waartoe het bewijs waarover Nadler spreekt zal leiden. Wordt een aanklacht en roep om aftreden in stemming gebracht, dan is het antwoord met terugwerkende kracht ‘ja’. Gebeurt dat niet, dan was er sprake van regulier onderzoek in het kader van toezicht op het Witte Huis.
Dat de Democraten lijken te aarzelen hun onderzoeken te presenteren als openlijke poging om de president het Witte Huis uit te krijgen, komt deels voort uit politieke calculus. De vrees bestaat dat hun presidentskandidaat electorale schade zal ondervinden. Een kandidaat namens een partij die op impeachment uit is, schrikt de eigen kiezer af en wekt woede bij de stemmers van de tegenpartij, is de gedachte.
De impeachmenttwijfel komt ook voort uit verschillende lezingen over hoe deze procedure moet worden uitgevoerd. Volgens de ene logica is er alleen sprake van impeachment wanneer een meerderheid van het Huis van Afgevaardigden vóór stemt, zoals gebeurde bij Nixon en Clinton.
Maar verschillende Democraten, onder wie Nadler, zijn van mening dat de Juridische Commissie op eigen houtje een afzettingsprocedure mag beginnen – en dus ziet Nadler zijn onderzoeken als zodanig, ook al weet hij dat een oproep aan de president om zijn biezen te pakken waarschijnlijk niet bevestigd zal worden door de Senaat – waar de Republikeinen de meerderheid hebben.
De vraag of Trump wel of geen procedure boven het hoofd hangt, is in de VS inzet geworden van een debat waar juristen, opiniemakers en politici aan meedoen. Daarmee krijgt het onderwerp een haast semantische status: mag het onderzoek gedreven door de Democratische meerderheid in het Huis van Afgevaardigden nu wel of geen impeachment heten?
Maar is de schroom en haarkloverij aan Democratische zijde niet wat overdreven? De twee keer in de geschiedenis dat een impeachmentresolutie werd aangenomen, waren er nauwelijks negatieve consequenties voor de afzetters. In 1868 zetten de Republikeinen in het Huis van Afgevaardigden president Andrew Johnson af. De Senaat ging niet akkoord, en bij de volgende verkiezingen bleven de verhoudingen in het Congres min of meer dezelfde en ging het Witte Huis naar een Republikein.
Bij de verkiezingen na de impeachment van Clinton, die ook werd gestopt door de Senaat, verloren de Republikeinen welgeteld één zetel in het Huis van Afgevaardigden en werd Bush president. De electorale angst van de Democraten heeft in ieder geval geen historisch precedent. En wat doet het ertoe of de Huis-onderzoeken nu wel of niet het etiket ‘impeachment’ krijgen. Waar het om gaat is wat die onderzoeken naar boven brengen, en dat lijkt steeds meer te worden. De Democraten zitten achter de ongecensureerde versie van het Mueller-rapport aan. En vorige week schreef The Wall Street Journal dat de Democraten al twee maanden beschikken over duizenden documenten over de financiële verwikkelingen van Trump, zijn bedrijven en zijn familie. Deze documenten werden overdragen door een tiental grote financiële instellingen. Het dossier zou zakelijke verstrengelingen tussen Trump en Rusland tonen.
Waarschijnlijk houden de Democraten dit kruit droog, totdat er met maximaal effect mee geschoten kan worden. Net zoals Nadler ermee wachtte zijn onderzoeken als ‘impeachment’ te bestempelen, totdat Trump voor een verhoging van het schuldenplafond tot aan 2021 tekende. Daarmee kunnen de Republikeinen niet langer dreigen de overheid op slot te gooien als de Democraten blijven vissen naar de handel en wandel van hun president.
Waarschijnlijk hebben ze gelijk, de Democraten die impeachment beschouwen als een proces dat in gang kan worden gezet zonder luid startschot. Nadler kwam met zijn opvallende uitspraak vlak voordat Washington op reces ging. Het I-woord was het laatste dat werd gezegd tot het politieke bedrijf in september wordt hervat. En dat toont waar de prioriteiten van de toezichthouders op Trump liggen.