Giuseppe Verdi (1813-1901) was al een beroemde componist toen in 1862 zijn La forza del destino in Sint-Petersburg in première ging. De machtige muziek is nog altijd populair, toch zie je de opera zelden. Hij is te lang (bijna vier uur), heeft te veel scènewisselingen, bestrijkt een te lange tijd en bevat hele reeksen onwaarschijnlijkheden en toevalligheden. ‘Zoals het echte leven’, zegt de Duitse regisseur Christof Loy.
Negen jaar geleden regisseerde Dirk Tanghe de opera in Brussel, een voorstelling die mij erg aansprak: er was een volslagen kaalslag op het toneel, een uiterst simpel of helemaal geen decor. De nadruk lag volledig op de drie hoofdpersonen, drie mensen in nood. Vooral Eva-Maria Westbroek was grandioos als Leonora, eerst lieftallig, dan wanhopig en ten slotte berustend.
Christof Loy heeft het nu in Amsterdam bij dnovolledig anders aangepakt. Hij heeft er juist van alles bij verzonnen en legt de nadruk op volgepropte, kermisachtige scènes. De afwisseling tussen vrome ernst en uitbundige lol is in zijn ogen shakespeareaans. Hij heeft getracht eenheid te creëren via het decor: een kale kasteelkamer, waar drie kinderen spelen, die transformeert in een klooster en daarna, bijna geheel afgebroken, een slagveld moet voorstellen.
Het kostte mij moeite mee te gaan in het pathetische verhaal van verleiding, moord, wraak, oorlog en vroom en minder vroom kloosterleven. De scherpe overgangen van eenzame aria’s naar hevige en bizar aangeklede massascènes hielden me op een afstand. Toch was ik aan het einde ontroerd. De drie hoofdpersonen – Leonora, haar broer Don Carlo en haar geliefde Don Álvaro – zijn na veel omzwervingen weer samen opgesloten in dezelfde kasteelkamer, waar ze als kinderen speelden. Ze staan elkaar naar het leven, want ze zijn oud geworden, maar de gevoelens van schuld en wraak zijn nog niet gesleten. De liefde ook niet, maar de twee gemankeerde geliefden kunnen alleen maar bidden dat daar straks in de hemel op kan worden gehoopt. Het Nederlands Philharmonisch Orkest speelt onder leiding van dirigent Michele Mariotti krachtig en vaak heel subtiel. Het veelgeprezen Koor van de Nationale Opera doet wat het kan om de ingewikkelde handeling in een ingeperkte ruimte toch geloofwaardig te laten zien. De vele nevenpersonages waren zeer geloofwaardig, vooral sopraan Veronica Simeoni als een geweldig dansende zigeunerin Preziosilla en grande dame Roberta Alexander bij verrassing in een kleine rol als een dienstbare kamenierster. De drie hoofdpersonen waren misschien niet zo genuanceerd als negen jaar geleden in Brussel, maar tenor Roberto Aronica als de minnaar Álvaro en bariton Franco Vassallo als Carlo hadden als vermeende vrienden en vijanden sterke duetten. Eva-Maria Westbroek was ook nu een prachtige, wanhopige Leonora, die af en toe gek wordt van de spanningen en die door haar getalm het drama over zich afroept. Geen ongrijpbaar noodlot hier. Het is de twijfel tussen haar minnaar en haar vader die haar kwetsbaar maakt.
La forza del destino, t/m 1 oktober in Nationale Opera & Ballet.