Het grote meesterwerk van de Chinese regisseur Zhang Yimou is de kungfufilm Hero (2002), tevens een van de meest exquis gefotografeerde werken aller tijden. Yimou’s nieuwe film, House of Flying Daggers, is eveneens een visueel hoogstandje. Toch valt het werk ietwat tegen. Het «probleem» is cultureel van aard: een verschuiving heeft plaatsgevonden binnen het martial arts-genre, van de kungfupulp uit de jaren zestig van massaproducenten als Run Run Shaw tot de mystieke arthousewerken van de laatste tien jaar, bijvoorbeeld Ashes of Time (1994) van Wong Kar-wai en Crouching Tiger, Hidden Dragon (2000) van Ang Lee. Met Hero is de verandering compleet; de film heeft pulp op het niveau van perfectie gebracht. En dat haalt House of Flying Daggers niet. Wel illustreert de film de specifieke geneugten van de wu xia, of kungfufilm.

Net als in Hero zijn verhaal, personage en thematiek in Flying Daggers nauw verbonden met vormgeving, enscenering en gestileerde beweging. De film is een lofdicht op het gracieuze lichaam. Dat blijkt uit twee volmaakt gechoreografeerde scènes die de vertelling overheersen:

I. Het bordeel. Het zijn de nadagen van de Tang Dynastie, circa 859. Een gezelschapsdame, de blinde Mei (Ziyi Zhang), speelt een spel met twee politieagenten, eerst met Jin (Takeshi Kaneshiro) en daarna met Leo (Andy Lau). De agenten zijn in het bordeel op zoek naar spionnen van het Huis van de Vliegende Messen, een guerrillagroep die zich verzet tegen de keizer. Zij verdenken Mei ervan een Vliegend Mes te zijn. Het spel neemt de vorm van een duel aan. Mei staat in het midden van een kring van percussionisten terwijl Leo het spektakel zittend aanschouwt. Voor hem staat een kom met bonen. Met een snelle polsbeweging gooit hij de bonen tegen de trommen aan, zodat een ritmisch klankbeeld ontstaat. Hierop reageert Mei door tijdens het dansen de lange rode mouwen van haar jurk te gebruiken als trommelstokjes. Zo ontvouwen zich momenten van cinematografische schoonheid, kleurrijke tableaux vivants waarin beeld en geluid net als in alle goede kungfufilms thematisch functioneel zijn; de sensorische verleiding vormt een rookgordijn voor een politieke boodschap. De dans van Mei blijkt in werkelijkheid een moordaanslag op de keizerlijke agenten. Zij vlucht samen met Jin, een dubbelagent, voor de keizerlijke troepen. En zij wordt verliefd op hem.

II. Het Smaragdgroene Woud van Bamboe. De voortvluchtigen bereiken de schuilplaats van de Vliegende Messen. In het woud vechten Mei en Jin tegen zowel de achtervolgende troepen als de Vliegende Messen, die onder leiding staan van een mysterieuze vrouw. Dit gevecht overtreft een soortgelijke, inmiddels beroemde scène in Lee’s Crouching Tiger waarin de personages als magiërs al vechtende zweven op de boomtoppen. De emotionele betekenis van deze scènes is afhankelijk van kleurgebruik. In Flying Daggers is het alsof de regisseur zijn «doek» in smaragdgroen heeft gedoopt. Groen is hier de kleur van romantisch verlangen. Maar hier laaft de liefde niet alleen, zij kan ook dodelijk zijn. Mooi is de wijze waarop Flying Daggers de anti these van Hero vormt. In Hero overheerst de kleur rood, in Flying Daggers is dat groen. In de eerste film is de woestijn de plaats van handeling, in de tweede is dat het woud. Deze contrasten suggereren dat de films nog het best vallen te beschouwen als een tweeluik, met als hoofdthema onbeantwoord verlangen en de bedrieg lijke aard van de waarheid.

Behalve de vergelijking met Hero is er nog een reden waarom Flying Daggers nogal teleurstelt. De hoofdrolspeler, de populaire actrice Ziyi Zhang, overtuigt niet als Mei. Bovendien overleed een grote diva van de Aziatische cinema, Anita Mui, tijdens het schrijven van het script. En Yimou had juist voor haar een grote rol weggelegd in Flying Daggers. Door haar overlijden moest hij haar personage, het hoofd van de Vliegende Messen, schrappen. Het gevolg is dat een potentieel boeiend deel van het verhaal onbelicht blijft.

Het culturele belang van beide films is groot. Bepalend is de wijze waarop zowel Hero als Flying Daggers een genre dat ooit het domein was van de massa’s in verpauperde stadswijken in Azië, Amerika en Afrika transplanteert naar de filmhuizen van Europa, waar geen intellectueel er nu nog omheen kan.

Te zien vanaf 13 januari

Hero is verkrijgbaar op dvd