Sombere reus

Corona heeft me vaker doen snotteren bij de televisie dan gebruikelijk. Graag zou ik beweren dat ik al begin februari tot tranen toe was geroerd om arm Wuhan, maar nee, toen was het nog een van de verre catastrofes die mededogen oproepen maar niet uit evenwicht brengen. Tot dat korte item, waarin een dertiger, met de laatste trein daar binnengekomen, een vlog insprak. Dat hij het coronagevaar opzocht, bewees dat hij de officiële berichtgeving niet vertrouwde, en wat hij filmde bewees zijn gelijk: rampzalige toestanden in en buiten ziekenhuizen waar de zorgberoepen, zonder vereiste middelen, probeerden te redden wat er te redden viel – weinig. Zittend in zijn interlockje op een hotelbed sprak hij zijn volgers toe: ‘Ik ben bang: vóór me het virus, achter me de autoriteiten. Maar ik ga door. Ik ga iets bots zeggen: klootzakken, ik ben niet bang om dood te gaan. Denk je dan dat ik bang ben voor de Partij?’ En hij huilt.

Bang natuurlijk, maar vooral woedend op het liegend, verbloemend tuig. Ik schrok me kapot. Bizar genoeg dus niet vanwege de epidemie, maar vanwege de letterlijke of figuurlijke zelfmoord voor onze ogen van een onwaarschijnlijke held – die me aan Ai Weiwei deed denken. Zondag verschijnt die kunstenaar-en-activist-in-ballingschap uitgebreid in de ‘Tegenlicht’-aflevering China: Alles onder controle. Normaal schrijf ik over programma’s die klaar voor uitzending zijn. Deze keer was dat onmogelijk, maar ik mocht het hoofdbestanddeel in voorlopige versie zien: het interview met Ai Weiwei, de zwaargewicht die zelf in frontale botsing kwam met de Partij. Vooral sinds hij in 2008 na de aardbeving in Sichuan (70.000 doden) hetzelfde, zij het op grotere schaal, deed als de man op het bed (Chen Qiushi, advocaat en ‘burgerjournalist’): zelf onderzoeken wat waar was van de officiële cijfers. En aantonen dat onevenredig veel kinderen en studenten tot de slachtoffers behoorden door corruptie bij de bouw van overheidsgebouwen.

Het ‘alles onder controle’ uit de titel betekent hier dat Chen, bewonderd door Ai, spoorloos is verdwenen. Als ooit de student voor de tank. De staat was dus net te laat maar het preventief effect is sterk. Kalm beschrijft Ai Xi-China als totale controlestaat, waar het Westen, economisch steeds sterker afhankelijk van China, zich veel te makkelijk bij neerlegt, alle principes verloochenend. Al erkent hij dat die staat zich absoluut niets aantrekt van kritiek op basis van mensenrechten en gemaakte fouten (Covid-19) nooit zal toegeven. Systeem waar zeker tachtig procent van de Chinezen dan weer tevreden mee is. Confrontatie met China acht hij noodzakelijk. En met monsterbedrijven die ons een gevaarlijke toekomst in voeren – suïcidaal. Ook over Hongkong is hij zeer pessimistisch: dappere maar naïeve jongeren, want de strijd is verloren. Gesprekken met Hongkong-activiste Gwyneth Kwai-lam Ho en hoogleraar Chinese economie Peter Ho (Beijing) kon ik nog niet zien. Wel dus deze sombere reus. Die Tegenlicht wilde ontvangen: een journalistieke prestatie.