Een nieuw aspect van de oorlog in Syrië. Het afgelopen jaar hebben zich bijna dertigduizend vrijwilligers bij Islamitische Staat gevoegd, waarmee het aantal van de voorgaande periode is verdubbeld.
Volgens The New York Times zijn er 250 Amerikanen bij. Of er ook opnieuw Nederlanders voor de aantrekkingskracht van de terreur zijn gezwicht, weten we nog niet.
Met twee- of driehonderdduizend doden, het aantal wisselt met de bron, is in Syrië binnen vier jaar een catastrofe van historische omvang aangericht. Steden zijn verwoest. De stroom vluchtelingen is bezig Europa te ontwrichten terwijl de publieke opinie daar naar rechts verschuift. Het Westen probeert met bombardementen de terroristische vijand te verslaan, wat geen succes heeft. Rusland blijft president Assad steunen, terwijl president Obama ondanks de drones in feite machteloos is. Onder auspiciën van de Verenigde Naties wordt nu in New York een conferentie gehouden die aan het Syrische probleem geen eind zal maken.
Een jaar of vijf geleden had behalve misschien een paar deskundigen nog niemand van IS gehoord. Nu weten we dat het een fundamentalistische beweging is met barbaarse strijdmethoden. Een echte staat heeft een grondgebied met duidelijke grenzen, een organisatie, belastingen waaruit de oorlog wordt gefinancierd, een staatshoofd. IS beheerst een grondgebied van sterk wisselende omvang in Syrië en Irak. Er is geen functionaris officieel aanspreekbaar, wat onder andere betekent dat er niet officieel een vrede kan worden gesloten. De ‘staatsinkomsten’ worden vergaard uit roof en diefstal. En toch heeft deze in alle opzichten anarchistische beweging binnen een paar jaar een internationale crisis veroorzaakt waarvoor geen van onze wereldleiders een oplossing weet.
Het Westen blijft vasthouden aan de vertrouwde tactiek van het bombarderen. Amerika doet het met drones en de Europese bondgenoten zetten hun straalvliegtuigen in. Dat heeft dus niet tot de verzwakking van IS geleid. En intussen weet Assad zich gesteund door Poetin. Rusland stationeert voortdurend meer militair materieel in Syrië en is bezig met de bouw van een militaire basis in Latakia. De groei van IS zal daar niet door worden geremd. Een fundamentele tegenstelling in de internationale politiek heeft als onbedoeld resultaat dat de groei van IS wordt bevorderd.
Het merkwaardige is dat geen politicus zich ooit in het ontstaan van IS heeft verdiept. Er zijn historische voorbeelden. In 1979 begon de Sovjet-Unie de aanval op Afghanistan, de strijd tegen de islamitische beweging Moedjahedien. Die oorlog heeft tot 1989 geduurd en is met een smadelijke nederlaag van de Russen geëindigd. In 2003 opende het westelijk bondgenootschap onder leiding van president George W. Bush de aanval op Irak waar Saddam Hoessein toen president was. Saddam werd geëxecuteerd, maar een overwinning is het niet geworden. De Amerikanen hebben met honderdduizend doden en enorme verwoestingen een failed state achtergelaten. Onder andere daar worden nu strijders voor IS gerekruteerd.
De recente geschiedenis van de verhouding tussen het Westen en de islamitische wereld is een uiterst bloedig drama dat telkens weer is geëindigd met geweldige verwoestingen op het strijdtoneel. De schuldvraag laat ik nu buiten beschouwing. Het gaat om de resultaten, en daarbij heeft de islamitische wereld op den duur in de strijd wel de overwinning behaald, maar telkens ten koste van enorme menselijke en materiële verliezen.
Onder normale, dat wil zeggen westelijke omstandigheden zouden dergelijke verhoudingen allang tot vredesbesprekingen hebben geleid. Maar de chaotische verhoudingen in het Midden-Oosten maken een dergelijk overleg onmogelijk. En evenmin zijn de partijen in staat elkaar te verslaan. De kans dat de nabije toekomst meer bloedige vruchteloosheid zal laten zien is groot.