Voor wie het niet heeft meegekregen:

Wedstrijdanalyse van deze pingpongwedstrijd achteraf. De sprekers waren met verschillende wedstrijden bezig en daardoor gingen de meeste ballen over tafel of in het net.

Affleck dacht dat Maher iets gezegd zou hebben over moslims of op z’n minst iets had gesuggereerd. Maher dacht dat hij iets had gezegd over het verschil tussen de moderniteit en een reactionair wereldbeeld. Hij dacht iets gezegd te hebben waar de als progressief bekendstaande jonge acteur Affleck de loftrompet over zou kunnen steken.

Maar dat was niet zo. Affleck had iets heel ergs gehoord. Zo erg dat het tot lichte hyperventilatie leidde. Hij had iets gezegd dat vele Amerikanen van islamitische snit en moslims elders tot op het bot beledigde.

Hij proefde een collectieve verdachtmaking. Hij wist zeker dat hij gehoord had dat een miljard mensen tot op het bot waren beledigd.

Maher had gesproken over western values. Ik zou die values, al was het maar uit diplomatieke overwegingen, een ander naampje geven. ‘Mensenrechten’ had ik dat pakketje genoemd. ‘Open samenleving’ desnoods. Het bundeltje verworvenheden dat Maher opsomde was te groot en te moedig bevochten om er een geografisch etiket op te plakken. Een windrichting zou voor mij een te onbeduidende noemer zijn voor zulke elementaire zaken, voor de succesformule van de vrije samenlevingen.

Zaken waarvoor het geen pas geeft om trots op te zijn, ze zijn immers niet door ons maar door onze voorvaderen bevochten, maar wel iets om erg dankbaar voor te zijn. Er stoer over doen geeft geen pas. Een lange neus trekken naar de ander al helemaal niet. De zaken zijn ‘ons’, bewoners van de vrije wereld, in de schoot geworpen: gelijkheid van man/vrouw, homo/hetero, blank en zwart. Het vrije woord. De scheiding van religie en staat en een faire door burgers uitonderhandelde civiele wet. En vooral gewetensvrijheid.

Alles dat jonge Ben Affleck voor geen goud zou willen missen. Waarden die alle andere waarden overstijgen. De democratie, het systeem dat kwam bovendrijven toen totalitaire experimenten mislukten en tot terreur en achterstand leidden op alle gebieden die ertoe doen in een mensenleven.

Maher sloeg niet in het net, maar pingpongde op een andere tafel. De tafel ernaast. Aan de andere kant van zijn eigen tafel was een speler die zijn opslag niet terugsloeg maar zijn eigen service, met zijn eigen balletje in of over het net sloeg.

Soms ging de service van het jonge talent Affleck dus wel degelijk over het net. Toen hij het had over vele brave Amerikaanse moslims en moslims elders, die niet gewelddadig of intolerant waren, en dat collectieve verdachtmakingen richting deze groep een kwalijke zaak waren.

Een mooi geplaatste bal van Affleck, want wie kan het daar nu mee oneens zijn? Alleen liet Maher deze mooie strakke bal lopen. Misschien niet alleen omdat hij vond dat de verschillige jonge opponent dit fraaie punt verdiende maar ook omdat hij bezig was met een opslag richting de andere tafel. Daar waar een grote tribune stond. Hij maakte er het volgende punt.

Daar waar mensen gelijkwaardig zijn, zijn ideeën dat niet. Daar waar mensen alle rechten hebben, hebben ideeën alleen het recht om vreedzaam te concurreren met andere ideeën. De open samenleving behelst niets meer dan een vrije vreedzame strijd van ideeën. In woord en gebaar. In al hun uitingsvormen en manifestaties.

En cultuur is vooral een idee. Een geleefd idee.

En sommige ideeën zijn, zoals we allemaal weten, nu eenmaal beter dan andere.

De idee naar aanleiding waarvan de rode Khmer, de nazi’s of de wahabieten hun samenlevingen wilden inrichten is een minder goed idee dan de blauwdruk die Spinoza, Martin Luther King en de oude Drees hadden voor hun wereld.

Dat idee, dat de dagelijkse vrijzinnige wereld van Ben Affleck vorm geeft, is misschien wel het beste dat ooit bedacht is.