De in 2014 benoemde artistiek directeur van het Holland Festival Ruth Mackenzie is alweer bijna weg, zij wordt in 2019 directeur van het Parijse Théâtre du Châtelet. Toch zie je nu al haar invloed. Er hangen meer Holland Festival-vlaggen in Amsterdam, de Stadsschouwburg lijkt echt een beetje een festivalcentrum, er zijn inleidingen, discussies en nabesprekingen. Veel voorstellingen hebben een duidelijke of vage politieke inhoud. Vaak gaat het om beeldend kunstenaars die theater zijn gaan maken en een vorm van cross-over beoefenen. Misschien worden er ook nieuwe publieksgroepen door aangetrokken. In elk geval word je de hele stad doorgestuurd: naar west, noord en zuidoost, en als het moet, vanwege de ramadan bijvoorbeeld, begint het om elf uur ’s avonds.
Dat alles leidt lang niet altijd tot schitterende voorstellingen. Ik vond bijvoorbeeld Octavia. Trepanation vreselijk. Librettist/regisseur Boris Joechananov wil in het gigantische hoofd van Lenin kijken en vindt daar Seneca, Nero en diens verstoten vrouw Octavia in achtvoud plus een honderdvoudig koor, levensgevaarlijk in deze warmte gekleed als het Chinese terracottaleger van de eerste Chinese keizer Qin Shi Huangdi. Het slaat nergens op en erger, de muziek van Dmitri Kourliandski was niet om aan te horen.
Soms is in elk geval de bedoeling erg goed, zoals bij Simple as ABC #2: Keep Calm & Validate van de Belgische theatermaker Thomas Bellinck, een analyse van de taal van de migratiemanagers die het hebben over vluchtelingen als datasubjecten. Maar ook hier is de muziek, van Joris Blankert, zo vervelend dat je belangstelling je vergaat.
Het kan ook allemaal goed kloppen. Dat geldt voor de grote operaproductie van De Nationale Opera, Salome van Richard Strauss, indrukwekkend geregisseerd door Ivo van Hove met het Concertgebouworkest onder leiding van Daniele Gatti, en met de formidabele Zweedse sopraan Malin Byström als een jonge en naïeve Salome. Of The Great Tamer van de Griekse Dimitris Papaioannou, waar verstrengelde naakte lichamen uit de grond komen en er weer in verdwijnen. Maar het gebeurt ook helemaal op het Mercatorplein in Amsterdam-West waar beeldend kunstenaar Dries Verhoeven een heus spookhuis had neergezet. Je wordt in kleine wagentjes over rails gevoerd langs lege televisiemonitors waar redenaars van Wilders tot en met Rutte ons de stuipen op het lijf jagen over het gevaar van de radicale moslims. Grote, dreigende beren duiken op uit het duister, ze zetten hun hoofd af en veranderen in enge clowns en als ze hun maskers afdoen in sterke, bijna naakte, bruine en zwarte kerels. Zullen die als het erop aankomt ons beschermen of wat aandoen? Dan klinkt er wondermooi gezang, een a capella bariton, ergens in de lege ruimte. Het blijkt een van die grote mannen te zijn die zingt, een verlicht einde van een benauwd uurtje in het spookhuis.
Holland Festival: nog t/m 25 juni; Salome nog t/m 5 juli; hollandfestival.nl