Boekarest – ‘Dit was een ondemocratisch referendum.’ Raluca Dan is zich bewust van de contradictio in terminis, maar ze weet zeker dat ze de waarheid spreekt. ‘Het is niet meer dan een vernuftig trucje om het Roemeense volk te bespelen. Wij weten dat ze de zaak volgens de wet nooit kunnen winnen.’

‘Ze’ staat in dit geval voor het bedrijf Gabriel Resources. ‘De zaak’ voor een poging van deze Canadese onderneming om de grootste goudmijn van Europa te exploiteren. Maar liefst driehonderd ton goud en zestienhonderd ton zilver ligt er onder de heuvels rond het Transsylvaanse mijndorpje Rosia Montana. Afgelopen zondag mochten bewoners van de regio stemmen over het al dan niet delven van het kostbare edel­metaal. Van de magere veertig procent die kwam opdagen, was een ruime meerderheid voor.

Het referendum is niet bindend – en door de lage opkomst zelfs ongeldig – maar vormt een nieuw hoofdstuk in de langdurige strijd om de bodemschatten van Rosia Montana. Eeuwenlang werd hier op kleine schaal goud gedolven, maar tijdens het communisme werden de mijnen genationaliseerd. In de jaren negentig verkocht de overheid een aandeel van tachtig procent aan de Canadese investeerders.

Sindsdien is er een patstelling: de beurs­genoteerde goudcorporatie staat te popelen om de resterende schatten uit de grond te halen, maar ngo’s proberen de verstrekking van de nodige vergunningen te blokkeren, vooralsnog met succes. Grootste breekpunt is het milieu: de gevolgen van moderne mijnbouw kunnen, mede door het gebruik van cyanide, desastreus zijn voor het cultuurhistorisch waardevolle landschap.

Tussen slepende rechtszaken door wedijveren beide partijen om de minstens zo belangrijke sympathie van het volk en politici. ‘Met dit referendum wil Gabriel Resources aantonen draagvlak te hebben. Maar hoe kunnen mensen objectief zijn als ze werkloos zijn en voortdurend geïndoctrineerd worden?’ Raluca, die actie voert namens de ngo ReGeneration, doelt op het omvangrijke propagandaoffensief van de corporatie. En op het feit dat families uit hun huis worden gekocht, waardoor Rosia Montana is verworden tot een spookstadje.

‘Wij bieden mensen een baan en een huis met stromend water’, werpt een woordvoerder van de corporatie tegen. ‘De mijn zal de lokale economie een enorme boost geven.’

Hoewel de vrouw van premier Ponta – wiens coalitie zondag als winnaar uit de verkiezingsbus kwam – bekend staat als een fervent tegenstander van het project wordt gevreesd dat Roemenië zal zwichten voor het grote geld. ‘Geld dat we voor tachtig procent aan het buitenland verliezen’, denkt een inwoner uit Rosia Montana. ‘Welk land doet de eigendommen van haar inwoners nou in de uitverkoop?’