Kerstpost van de familie Trump. De Washington Post publiceerde begin december een brief met een terugblik van de first family op wat 2019 haar had gebracht. Donald Trump had natuurlijk een zwaar jaar achter de rug, met alle verantwoordelijkheden die het presidentschap met zich meebrengt, en dan kreeg hij ook nog een impeachment-procedure aan zijn broek. Melania was druk geweest de kerstversieringen voor het Witte Huis uit te zoeken, en verheugde zich erop om er zwijgend langs te lopen in een designerjas. Met de kinderen ging het goed. Don Jr. had een boek geschreven over waarom links een hekel heeft aan de Trumps en Ivanka groeit in haar rol als presidentieel adviseur. In die functie heeft ze het afgelopen jaar ‘op allerlei belangrijke zetels mogen plaatsnemen, en iedereen weet dat ze daar goed in is’.
Satire, natuurlijk, in een krant die het Witte Huis had opgezegd omdat er te veel kritiek op de president in stond. De brief was geschreven door Alexandra Petri, een columnist die het nieuws met een lichte toets behandelt. Haar zogenaamde brief van de Trumps bevatte een aantal grappen voor de goede verstaander. Petri’s opmerking over Ivanka sloeg natuurlijk op haar verschijning op de G20-top in Osaka en andere internationale fora, waar ze in het kiezog van haar vader acte de présence gaf. Tegelijk was het een verwijzing naar de periode voordat de Trumps het Witte Huis betrokken.
In 2006, toen de ambities van Amerika’s meest besproken familie zich nog beperkten tot vastgoed, tv-programma’s en hun celebrity-status, bracht Ivanka een bezoek aan Moskou. Het doel was mogelijke locaties te bekijken voor de bouw van een Trump Tower in de Russische hoofdstad. Het bezoek werd georganiseerd door Felix Sater, een Russisch-Amerikaanse zakenman die werkte als Trumps zakenpartner, was veroordeeld voor vastgoedfraude en voor de Amerikaanse inlichtingendiensten spioneerde in Centraal-Azië. Aan verschillende Amerikaanse media vertelde Sater dat hij een bezoek aan het Kremlin had geregeld waarbij Ivanka in Poetins stoel mocht zitten.
‘Ivanka in Moskou’ komt ter sprake in het rapport dat speciaal aanklager Robert Mueller afgelopen voorjaar uitbracht. Het was misschien het gewichtigste document dat de Amerikaanse overheid in 2019 publiceerde. Gewichtig, omdat het vaststelde dat Rusland ‘op ingrijpende en systematische wijze’ had ingegrepen in de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016 – een electoraal ruggensteuntje dat het campagneteam van Trump gretig had verwelkomd.
Wat Mueller en passant liet zien is dat de familie Trump een groot politiek organisme vormt. Alles waar president Trump in verstrikt raakt, blijkt telkens ook een familieaangelegenheid te zijn. Naast Ivanka speelde Don Jr. een belangrijke rol in de Rusland-onderzoeken. Samen met Ivanka’s man Jared Kushner had hij een ontmoeting met Russische gezanten die belastend materiaal over de Clintons beloofden. Dat het Rusland-vraagstuk ook de kinderen van Trump betreft, werd nog eens onderstreept door recent onderzoek dat het Amerikaanse ministerie deed naar hoe de fbi de Russische inmenging in de Amerikaanse verkiezingen op het spoor kwam. Daaruit bleek dat Ivanka Trump bevriend was met Christopher Steele, de Britse ex-spion die in opdracht van het campagneteam van Clinton een dossier over Donald Trump opstelde.
Het is dan ook verstandig om de naam Trump vooral in meervoudsvorm te begrijpen. Sinds Trump is beëidigd zijn de Verenigde Staten onder het bestuur komen te staan van een familiebedrijf. Ivanka Trump probeerde licenties voor haar kledinglijn te regelen bij de leiders van China en Japan; Eric en Don Jr. besturen de Trump BV, die geld ontvangt van de overheid omdat die kantoren huurt in Trump-vastgoed en omdat ministers hun verjaardag vieren in een Trump-hotel. En naarmate de bewindsperiode van Trump vordert, groeit het vermoeden dat naast bedrijven, licenties en een instinct om ergens een slaatje uit te slaan, ook politieke macht tot de erfstukken van de familie Trump zal behoren.
Vooral de ambities van Ivanka zijn onderwerp van speculatie. Michael Wolff, luistervink in het Witte Huis, schreef in zijn boek Fire and Fury dat Ivanka en haar man Jared Kushner een deal maakten toen Trump de verkiezingen won: als de gelegenheid zich zou voordoen, zou zij de eerste zijn die een gooi naar het presidentschap mag doen. Brad Parscale, Trumps campagnemanager die ‘loyaliteit aan de familie’ zijn belangrijkste drijfveer noemde, verkondigde afgelopen najaar op een conferentie in Californië dat ‘de Trumps een dynastie zijn die decennia zal voortduren’.
Alle reden dus om het zoeklicht op verschillende generaties Trump te zetten. Te beginnen met Donalds Duitse grootvader, die eind negentiende eeuw Duitsland verruilde voor de Nieuwe Wereld, tot aan de telgen die nu telkens uit de coulissen naar voren stappen. De takken van de Trump-stamboom langslopen helpt niet alleen om iets meer vat te krijgen op de meest ongrijpbare president uit de Amerikaanse geschiedenis, maar ook om de pathologieën van de Amerikaanse samenleving bloot te leggen.
Hoewel Amerika werd gesticht als tegenhanger van dynastiek Europa, is het bestaan van een politieke familie niets nieuws in de VS. John F. Kennedy benoemde zijn broer tot minister van Justitie, en nog steeds zijn de brede kaaklijnen met een opvallende rij tanden te zien op Capitol Hill: Joe Kennedy III is momenteel senator voor Massachusetts.
De Bushes slaagden erin om meerdere generaties het Witte Huis in te krijgen. Het scheelde weinig of zowel meneer als mevrouw Clinton hadden het hoogste ambt bekleed. De botten van de founding fathers moeten inmiddels dan ook rammelen onder de grond. ‘Een erfelijke aristocratie zou ons bestuur van het beste tot het slechtste land ter wereld doen veranderen’, schreef Thomas Jefferson in een brief aan George Washington.
Dat nepotisme pijnlijke taferelen oplevert, werd duidelijk geïllustreerd door Trumps favoriete dochter. Ze werd dit jaar een internet-meme, ‘Unwanted Ivanka’, waarbij haar gebeeldhouwde gezicht en gestylde haren in foto’s van historische gebeurtenissen werd gefotoshopt. Jalta, de maanlanding, het openknippen van het IJzeren Gordijn: Ivanka was erbij. Het was een reactie op een video, gemaakt op de G20-top, waarbij Ivanka een gesprek onderbreekt tussen Theresa May, Justin Trudeau, Emmanuel Macron en Christine Lagarde.
De plaatjes van een ongewenste Ivanka die online rondgingen waren geestig, maar de echte vraag bleef onbesproken: waarom accepteren wereldleiders dat Trumps kinderen zonder noemenswaardige kwalificaties en zonder democratisch mandaat worden ingezet als zijn vertegenwoordiger? Nepotisme is geen zelfstandige kracht. Er zijn altijd enablers nodig, die erbij staan en glimlachen als ouders kun kinderen naar voren schuiven. De G20-groep ging na afloop braaf op de foto met Ivanka prominent in het midden. Het onderschreef de boodschap dat een achternaam voldoende is voor een plek op het wereldtoneel.
Trumps pogingen om Ivanka benoemd te krijgen tot hoofd van de Wereldbank (omdat ze ‘goed is met cijfers’) liep weliswaar op niks uit, maar de Trumps zoeken naarstig naar bewijs dat Ivanka ervaring heeft op bestuurlijk vlak. Op de G20 kregen ze het op een presenteerblaadje aangereikt. Mocht Ivanka zich inderdaad ooit verkiesbaar stellen, dan weet je zeker dat de G20-groepsfoto zal worden ingezet in haar campagne.
Er was nog een moment waarop Ivanka rondzong in de media, op een manier die niet door haar zelf was georkestreerd. Half september knipte ze haar haar af tot net boven schouderlengte – en in de hypergestileerde wereld van de Trumps bestaat er geen betekenisloze esthetiek. Dit is een kapsel dat ambitie uitstraalt, zo was de consensus in de Amerikaanse pers. Ivanka’s lange platinablonde lokken waren een overblijfsel van haar jaren als model en kledingontwerper. Haar nieuwe kapsel was een ‘pop’, een ‘politieke bob’, wel vaker te bespeuren bij ambitieuze jonge vrouwen. En was het toeval dat ze naar de kapper was geweest precies rond het verschijnen van seizoen twee van Succession, een serie van hbo over een media-dynastie waar dochter Shiv zich precies dat kapsel aanmeet om serieuzer genomen te worden?
Zo lijkt Jeffersons vrees steeds meer werkelijkheid te worden. Wanneer afkomst boven merites komt te staan, bestaat het gevaar dat talentlozen de wereld overnemen. Het hele idee van een erfbelasting rust op de overtuiging dat welvaart verdiend moet worden. Erfbelasting is een poging om de startlijn in het leven in ieder geval iets gelijker te trekken. Nu staat het ondernemers vrij om hun nering over te doen aan de volgende generatie – al kent iedereen het spreekwoord dat de eerste generatie bouwt, de tweede handhaaft en de derde ten gronde richt. Maar de Trumps zijn een signaal dat een politieke erfbelasting van honderd procent misschien ook geen gek idee is.
Natuurlijk zijn er in democratieën kiezers voor nodig om meerdere generaties aan de macht te helpen. Maar zoals er nu door Amerikaanse presidentskandidaten wordt gepleit om de draaideur tussen Wall Street en Washington te sluiten, zo zou een poging de klapdeuren tussen de gezinswoning en Washington dicht te doen daar prima bij passen. In Nederland zouden de gevolgen van zo’n verbod beperkt blijven. Een regel dat iedere bloedlijn een keer de kans krijgt om het volk te vertegenwoordigen zou vooral de Socialistische Partij dwarszitten. Het zou ook betekenen dat we de namen Donner en Drees niet meer terugzien in Den Haag.
In Amerika zou het resultaat ingrijpend zijn. Het zou betekenen dat George P. Bush, zoon van Jeb Bush en bestempeld tot de toekomst van deze dynastie, niet in 2015 tot Land Commissioner van Texas gekozen zou zijn (wat ongetwijfeld een rondje warmlopen is voor een hogere post). Als de wet uitgebreid zou worden naar echtparen, zouden de verkiezingen van 2016 heel anders zijn gelopen en was Bernie Sanders nu wellicht president. En als de founding fathers zo slim waren geweest om hun afkeer van politieke erfopvolging niet alleen tegen elkaar uit te spreken, maar ook wettelijk vast te leggen, dan zou er nu niet gespeculeerd worden over de vraag of een van Trumps kinderen ooit op de kieslijst verschijnt.
De gedachte opperen is natuurlijk de duivel verzoeken, maar aangezien de VS een natie vormen waar, in weerwil van het meritocratische imago, ouders alles doen om hun kroost vooruit te helpen, is het zeer waarschijnlijk dat de mogelijkheid van een volgende Trump aan de macht al wordt besproken in het Witte Huis. Amerika is het land waar rijke ouders bedrijven inhuren om de universiteitsaanmeldingen van hun kinderen te vervalsen terwijl andere kinderen via legacy status de universiteit binnenkomen. Het is het land van de omhoog strevende middenklasse die strak nadenkt over wie met de kinderen mag spelen – en dat betekent liever niet met leeftijdsgenoten uit een lager sociaal-economisch milieu, uit vrees dat dit de ontwikkeling remt.
De Brits-Amerikaanse socioloog Richard Reeves schetst deze mentaliteit in zijn boek Dreamhoarders: How the American Upper Middle Class Is Leaving Everyone Else in the Dust, Why That Is a Problem, and What to Do About It. Reeves laat zien dat de American Dream een spel is geworden van je eigen kinderen zoveel mogelijk ladders bieden, en daarmee in de praktijk die van anderen omver schoppen.
Een meritocratie is natuurlijk zwaar. Het kost moeite zelf je fortuin en faam op te bouwen. Ongetwijfeld is de kinderen van Donald verteld over Friedrich Trump, de jongste telg uit een verarmd gezin van wijnboeren uit de Duitse Pfalz, die in 1885 als zestienjarige voet aan land zette in New York. Friedrich trok westwaarts, en runde verschillende restaurants in de ruige Yukon tijdens de goudkoorts. Al gauw had hij door dat zelf goud delven een stuk minder lucratief was dan ‘mining the miners’, zoals journalist Gwenda Blair het noemt in haar boek The Trumps: Three Generations That Build an Empire.
Friedrich begon met een simpele tent waar hij hongerige goudzoekers van een maaltijd voorzag. Al gauw werd hij uitbater van steeds grotere etablissementen, uitgerust met een precisieweegschaaltje, waar bezoekers met goudstof konden betalen. Andere behoeften konden worden bevredigd in met gordijnen afgesloten hokken die Friedrich liet installeren. Blair citeert een artikel uit de Yukon Sun, waarin ‘respectabele vrouwen’ wordt afgeraden om te logeren in het eerste Trump Hotel uit de geschiedenis, omdat ze daar in aanraking konden komen met ‘de meest verdorvenen van hun seksegenoten’.
De eerste Trump in Amerika had ook door dat de suggestie van rijkdom een afsnijweggetje naar echte rijkdom kan zijn. Voordat Friedrich zijn hotel-restaurant-bordeel begon, kocht hij stukjes land in Klondike en deed alsof er goud te vinden was om ze vervolgens door te verkopen. Met het bescheiden fortuin dat hij wist te vergaren, keerde hij terug naar Duitsland om te trouwen. Hij werd met gezin en al uitgewezen omdat hij zijn dienstplicht had ontlopen. En dus zette de Trump-dynastie zich voort in de voorsteden van New York, waar Friedrich in 1918 overleed aan de Spaanse griep.
Eric Trump, Donalds middelste zoon, bracht een stille hommage aan de herkomst van zijn overgrootvader op de dag dat de Democraten hun impeachment-aanklachten bekendmaakten. ‘Een perfecte dag voor deze fles’, twitterde hij, met een foto van een fles Trump-wijn erbij. Het was een passend gebaar voor de jongste uit Trumps eerste leg. Eric zag het presidentschap van zijn vader van meet af aan als marketingkans. ‘De sterren staan gunstig’, zei hij toen Trump werd verkozen. ‘Ons merk is populairder dan het ooit is geweest.’
Ook voor Eric Trump lijkt de toekomst min of meer uitgestippeld te zijn. Meer dan Ivanka is hij een zakenman die past in de Trump-traditie. Hij lijkt op Fred Trump, Friedrichs zoon en Donalds vader, in de zin dat hij interesse heeft in bouw en architectuur. Eric lijkt ook vooraan te staan om het familiebedrijf over te nemen, concludeerde The Atlantic in een recent artikel over de erfkwestie bij de Trumps. En dankzij het ambt dat zijn vader in 2016 verwierf, dat Trump deed besluiten het dagelijks bestuur van de Trump BV aan zijn zoons over te laten, is dat moment eerder gekomen dan gedacht.
Eric mag daarmee voortbouwen op de reputatie – en de miljoenen – die Fred Trump vergaarde als vastgoedbaron en waarmee de Trumps toetraden tot de klasse van superrijken. Dat verhaal begon na het overlijden van Friedrich Trump, waarna Fred als oudste zoon op zichzelf aangewezen was. Eerst bouwde en verkocht Fred Trump losse huizen in Queens. Zijn onderneming groeide vanaf het moment dat hij intekende op gunstige overheidsleningen die ten tijde van de Grote Depressie werden uitgedeeld om de bouwsector draaiende te houden. Hij werd steenrijk met de bouw van honderden ‘Trump homes’ in grote woonblokken en dankzij slimme boekhoud- en belastingtrucs. Er bleef genoeg over om Donald een startkapitaal mee te geven van tientallen miljoenen. President mag Donald dan op eigen kracht zijn geworden, zijn zakelijke avonturen begonnen met geërfde rijkdom.
Donald is nu 73, en krijgt wel of geen tweede termijn. Of er nog vier jaar Trump bijkomen of niet, er komt een einde aan zijn aanwezigheid, in onze hoofden en in de politiek. En dus verschuift het venster vanzelf naar de vierde generatie. Met Ivanka, die zich voorbereidt op een politieke toekomst, en Eric, als aangewezen opvolger voor de zakelijke kant, rest alleen nog de vraag wat er met het derde kind uit Trumps eerste huwelijk moet gebeuren.
Aan de twee jongste Trump-telgen, Tiffany, uit Trumps tweede huwelijk, en Barron, de zoon van Melania en Donald, lijkt Trump weinig zorg te besteden. Tiffany studeert rechten, en is daarmee van een baan voorzien. Barron zit voorlopig veilig onder moeders vleugels. Maar Don Jr., de oudste, is een lastiger geval. Hij brengt zijn vader nogal eens de problemen, zoals blijkt uit de gretigheid waarmee hij in 2016 de ontmoeting met de Russen verwelkomde.
Trump wilde Don Jr. aanvankelijk liever niet naar zichzelf vernoemen. ‘Maar wat als het een loser wordt’, was zijn reactie op het voorstel van zijn toenmalige vrouw Ivana. In de loop der jaren is Trumps vrees misschien wel uitgekomen. Don Jr. ontwikkelde een reputatie als drinkebroer en wekte diepe weerzin op met zijn jachtpartijen op zeldzaam wild. Met zijn gepommadeerde haar en krijtstreeppakken kiest hij bovendien voor een eighties Patrick Bateman-look die eerder bij de jonge jaren van zijn vader past dan bij zijn eigen tijd. Don Jr.’s boek Triggered: How the Left Thrives On Hate and Wants to Silence Us werd een bestseller, maar al gauw werd duidelijk dat de Republikeinse Partij tienduizenden exemplaren had gekocht. De verkoopcijfers waren net zo kunstmatig opgeblazen als het vermogen van Donald Trump.
Don Jr., inmiddels veertig, werd door essayist en New Yorker-journalist Jia Tolentino geportretteerd als typisch voorbeeld van de large adult son, een cultureel fenomeen dat als online-meme begon en daarmee, zoals veel memes, de blik op de echte wereld vormt. De grote volwassen zoon is een uitvreter, een kopie van zijn vader, en vaak een beetje simpel. Je komt ze vooral tegen in gezinnen waar te veel geld te weinig prikkels geeft om zelf iets van je leven te maken. Tegelijkertijd gaat er diep psychologisch leed schuil achter deze figuur. ‘De large adult son komt voort uit het idee dat mannen overcompenseren wanneer ze vernederd worden’, schreef Tolentino, die zich opwerpt als een hedendaagse Freud. ‘De primaire bron van vernedering is een wederzijdse verbondenheid, waarbij de zoons worden gedefinieerd door wie de vader is, en vaders zich in verlegenheid gebracht voelen door de oenige mislukkingen van hun zoons.’
We hebben Donald Trump nauwelijks in de openbaarheid zien optreden in de schaduw van zijn vader, maar het is makkelijk voor te stellen dat Fred Trump zich op zijn beurt geneerde voor zijn zoon, die een miljoenenerfenis kreeg, een imperium aan schulden opbouwde en failliet ging. Grootvader Friedrich worstelde zich door de kou en modder in Klondike, vader Fred bouwde vanuit vrijwel niets een vastgoedfortuin op. Donald, generatie drie, liet het goeddeels door zijn vingers glippen. Om Freud nog een keer van stal te halen: misschien werd Donalds geslaagde poging om president te worden gedreven door de wens om meer te zijn dan een large adult son.
Leg de levenslopen van de generaties Trump langs de geschiedenis van de Verenigde Staten en je ziet hoe ze samenvallen met verschillende fases in de ontwikkeling van het land. De ‘jonge emigranten, go west’-periode van Friedrich Trump. Daarna verstedelijking en het kunnen profiteren van een overheid die in publieke werken gelooft. En vervolgens het Wall Street-kapitalisme en het ordinaire fortuin. Steeds komt er een beetje minder eigen kracht bij kijken, totdat we zijn aanbeland bij de Trump-kinderen voor wie hun achternaam het grootste kapitaal is. Het is niet toevallig dat zij de first family zijn op het moment dat de meritocratie in de VS hapert en de American dream verbleekt.
Het spreekwoord schrijft niet voor wat de vierde generatie doet met het familiekapitaal, materieel of immaterieel. Misschien dat de drie grote kinderen van Trump ieder een mogelijke toekomst belichamen, zowel voor de eigen dynastie als voor Amerika als geheel. Ivanka lijkt te worden voorbereid op een politieke positie als verlengstuk van een celebrity-toneelstuk, gespeeld door mensen die beroemd zijn vanwege het beroemd zijn.
Als Eric de toekomst is, ligt er nog meer lelijk vastgoed, en nog meer kapitaalaccumulatie in het verschiet. Don Jr. biedt een visioen van rechtse agressie, waar de paranoia doorheen klinkt die ook zijn boek en tweets kenmerkt, gecombineerd met een morbide fascinatie voor wat er uit de loop van een geweer komt. Misschien vormen de VS zich naar een van de drie, maar naar alle drie tegelijk is ook mogelijk. Hoe dan ook is het niet iets om naar uit te kijken.