Te veel gevoel

Voordat het publiek bij The Tree de zaal mag betreden, klinkt er een meisjesstem die de regels uitlegt. De bankjes waar we straks op gaan zitten, staan rondom het speelvlak. En die ruimte mogen wij niet betreden. ‘Die is van ons’, zegt de stem. Het maakt een afspraak manifest die bij theater vanzelfsprekend is. Maar die de spelers van déze voorstelling zekerheid geeft. Het zijn geen ervaren actrices. Ze zijn op het toneel uitgenodigd door regisseur Alexandra Broeder. Voor de tweede keer maakte zij een voorstelling met tienermeiden die zij leerde kennen bij De Bascule, een behandelcentrum voor kinderen, jongeren en gezinnen die psychische bijstand nodig hebben.

Net als bij The Well (2018) komt het publiek niet te weten wat hun specifieke problemen zijn. Ze gebruiken een metafoor om over hun woelige binnenwereld te vertellen. In The Well was dat de ‘veldput’ uit een boek van Haruki Murakami, een duistere diepte binnen in hen die de speelsters kon opslokken, maar die voor hen ook vertrouwd was. In de nieuwe voorstelling is de metafoor de boom waar een vrouw uit De vegetariër, de roman van de Zuid-Koreaanse schrijver Han Kang, in verandert. Dat werkt heel sterk, associatief en gevoelsmatig. Het verlangen een boom te worden staat voor je willen terugtrekken uit een dagelijks leven dat te veel moeite kost, voor een eind willen maken aan de ontworteling. Een meisje vraagt aan haar ‘zusters’ naar redenen waarom iemand een boom wil worden. De anderen schrijven die redenen zwijgend op kartonnen bordjes die ze daarna uitreiken aan het publiek. ‘Omdat ze als mens te veel gevoel had’, staat op het mijne.

Broeder heeft zich gespecialiseerd in theater waarin zij kinderen en jongeren een sinistere kracht geeft. Ze hebben zich genesteld op de speelvloer, waar ze soms het publiek totaal negeren en de rug toekeren, saamhorig als een autonoom volkje met geheimzinnige bezigheden. Dan weer richten ze zich rechtstreeks tot de toeschouwers, spreken hen aan, stellen vragen. Een terugkerend element daarbij is een spannend spel met de blik van de toeschouwer. Het ene moment laten de jonge spelers rustig naar zich kijken, het volgende keren ze de rollen om, en zijn zij degenen die zelfbewust en zonder gêne het publiek bekijken. Bij de meiden van De Bascule krijgt dit spel nog meer lading in de afwisseling tussen met rust gelaten willen worden en contact zoeken. Als zij in The Tree vanuit een kunstmatig ‘bos’ met goudpapieren boomstammen en lianen van stof die ze zelf zitten te vlechten, de blik van individuele toeschouwers zoeken, ligt daar een vraag in besloten: hoe zie je mij? Vanachter een doorzichtig doek komen ze dicht bij ons staan en vragen waarom we gekomen zijn, wat we over hen weten, of we hen als ‘kunst’ beschouwen. ‘U mag antwoord geven.’ Aan het eind van de voorstelling trekken ze zich terug in hun zelfvervaardigde bos, met boommaskers op. De toeschouwers kunnen, zoals wel vaker bij de voorstellingen van Alexandra Broeder, terug naar hun geregelde bestaan. De meisjes blijven op het toneel. Het is immers hún ruimte.