Toen ik vorige week corona had en een foto van mijn positieve zelftest op Instagram postte, wist ik dat ik een grens over was gegaan, ik denk die van mezelf maar daarvan ben ik niet helemaal zeker. Zo’n staaf met twee streepjes, het had iets onfatsoenlijks, een beetje zoals dickpics onfatsoenlijk zijn, of iemand in het gezicht hoesten.
Het was vooral de verbazing, geloof ik. Ik? Coróna? Tóch niet immuun?
Het was M die al twee jaar met grote stelligheid beweerde dat ik het niet zou krijgen, iets wat ik opvatte als compliment. Mijn lichaam een pantser, een kleine tank waar niets doorheen kwam. Een heel rare gedachte natuurlijk, een beetje onethisch zelfs, in feite niet erg ver verwijderd van de giftige Moederhart-misvatting dat alles viel op te lossen met yoga, geelwortelextract en thuisonderwijs op Ibiza.
Wat lijken ze ineens ver weg, die coronadictatuurverkondigers. ‘Nooit meer lockdown. Stem FvD 16 maart’ zag ik op een verkiezingsposter. Het klonk een beetje sneu, alsof ze bij FvD nog niet helemaal konden geloven dat het er niet meer toe deed, dat, wat er verder ook zou gebeuren, het moment voorbij was.
Tegelijk was alles natuurlijk gewoon wél akelig dichtbij en op een onthutsende manier met elkaar verweven. FvD is al jaren dol op het Kremlin en liet zich naar alle waarschijnlijkheid met Russisch geld financieren (toen dat nog iets waard was). Antivaxxers die zich uitspreken tegen de vermeende dictatuur alhier staan klaar om Poetin te omarmen als strijder tegen de wereldwijde deep state, die (met marionet Zelenski in Kiev) momenteel bezig is de voedselprijzen op te drijven, biologische wapens én nieuwe coronavirussen te ontwikkelen. Ik schrijf het op om er iets van te begrijpen, maar het ontglipt me alsnog. Hoe krijg je het voor elkaar om Rutte een dictator te noemen en Poetin een bevrijder? Ik bedoel gewoon: hoe kríjg je het voor elkaar? Zonder dat je hersens smelten en in een plasje op de grond belanden?
‘In het kader van zijn nieuwe confrontatiekoers met het Westen geeft het Kremlin honderden miljoenen euro uit aan steeds nieuwe propagandakanalen.’ Dit schreef Raymond van den Boogaard in 2014 in de NRC, na de Russische annexatie van de Krim. Toen al was het aantonen van het eigen gelijk ondergeschikt aan de stelselmatige ondermijning van de geloofwaardigheid van westerse media en politici, toen al ging het om ‘het ventileren van alternatieve versies, voze geruchten, kwaadaardige verdachtmakingen’. En toen al stond er een ‘lange stoet vaak wat zonderlinge “deskundigen”’ klaar om twijfel te zaaien. In het Duits, Frans en Spaans werden er vanuit Moskou allerhande propagandaplatforms aangekondigd. Een Nederlandse versie, merkt Van den Boogaard op, ontbrak nog.
Die inhaalslag is natuurlijk al lang gemaakt. Ik herinner me mijn ongemak toen ik, in de biologische buurtsupermarkt, ergens in het voorjaar van 2020, De andere krant zag liggen, vol complottheorieën over corona en MH17. Tussen de kromme wortelen en de seitanbroodjes, de zoutkaarsen en het amandelmeel lag die krant me gratis aan te staren. Ik begreep het toen niet, wat de combinatie moest zijn van biologische landbouw en al dat onbekommerde wantrouwen jegens democratische en journalistieke principes. Ik weet niet of ik het nu beter begrijp. Een manier van leven is onhoudbaar, de vluchtroutes zijn nogal uiteenlopend.
‘Ik vind het een heel raar verhaal worden’, zegt de presentator. ‘Eerst moesten we bang zijn voor corona, nu moeten we weer bang zijn voor Rusland.’
Ik luister naar een podcast van De andere krant van twee weken geleden. Complotpodcaster Niels Lunsing interviewt Eric van de Beek, een ex-Elsevier-journalist die nu pro-Russische sentimenten verkondigt voor, onder andere, Russische staatsmedia. ‘Angst’, antwoordt hij ‘is een heel goede manier om de bevolking eronder te houden, want als mensen bang zijn kun je ze alle rechten afnemen zonder dat ze een kik geven.’
Het is hallucinant om te bedenken dat hij het hier heeft over Europeanen, woonachtig in democratisch geregeerde landen. Zoals het hallucinant is dat wat hier doorgaat voor ‘het tegengeluid’ in feite een megafoon is van het Kremlin; het Kremlin, dat elke vorm van werkelijk tegengeluid lachend naar de goelag zendt.
Even lijkt het mee te gaan vallen, wanneer Van de Beek zegt dat de Russische invasie te ver gaat, en al die burgerslachtoffers ook. ‘Maar…’, volgt vrijwel onmiddellijk, ‘misschien weten ze meer in het Kremlin dan jij en ik.’ Reken maar dat ze in het Kremlin meer weten dan jij en ik. Bijvoorbeeld dat al die kritische geesten in West-Europa bezig zijn met een collectieve zelfmoordpoging. Vogeltjes, die met een rotgang opvliegen tegen een gesloten raam.