Op het eerste plaatje van haar in stripvorm geschreven autobiografie tekent de Iraanse Marjane Satrapi zichzelf als negenjarig meisje, zittend in de schoolbank, gesluierd door een zwart hoofddoekje. De islamitische revolutie is dan één jaar oud. Het beeld sluit precies aan bij wat haar leeftijdgenoten in Nederland, in diezelfde tijd, op het Jeugdjournaal zagen: meisjes en vrouwen met sluiers.

Vier tekeningen later schetst de inmiddels in Frankrijk woonachtige Satrapi een beeld dat aanmerkelijk minder vertrouwd is voor de gemiddelde westerse blik: op het schoolplein spelen meisjes met de hoofddoekjes die ze sinds kort verplicht moeten dragen. De één doet een spook na, een ander pakt de sluier van haar vriendin af, weer anderen rollen de stof op tot een springtouw of gebruiken hem als teugel om mee paardje te rijden. De ongehoorzaamheid van de meisjes op het schoolplein heeft weinig te maken met politieke of theologische theorie. Het is de reactie van kinderen die een nieuw en ongemakkelijk kledingstuk moeten dragen.

De schoolpleinscène is illustratief voor het soort geschiedenis dat Satrapi met haar oorspronkelijk in het Frans geschreven strip wil vertellen. Geen politieke geschiedenis, maar het verhaal van mensen die zich aan de realiteit hebben aan te passen, of ze er nu voor of tegen zijn. Openhartig vertelt Satrapi hoe beïnvloedbaar ze als meisje was. Haar ouders zijn marxisten, tegenstanders van de sjah en later ook van de islamitische revolutie. Zelf krijgt ze op school en via de media steeds wisselende opvattingen voorgeschoteld. Op haar tiende is ze religieus en hoopt ze stiekem de nieuwe profeet te zijn. Later is ze in navolging van haar ouders marxist. Maar ze worstelt met de vraag hoe dat is te rijmen met hun aristocratische leefwijze. Ze is een verklaard tegenstander van de revolutie, maar als Irak aanvalt, wil ze in eerste instantie meteen meehelpen met de verdediging van haar land.

Satrapi is niet meer dan een speelbal van de gebeurtenissen. Haar meningen blijken telkens irrelevant. Dat levert absurdistische situaties op als een lerares op school van de ene op de andere dag een andere, van bovenaf opgelegde ideologie uitdraagt. Al puberend past Satrapi zich voortdurend aan. Wanneer kinderen uit haar klas vertellen dat er iemand uit hun familie is gemarteld, wordt ze heimelijk jaloers. Tot ze, tot haar geluk, ontdekt dat ze een oom blijkt te hebben die ook is gemarteld.

Het politieke decor waartegen haar leven zich afspeelt, mag dan dramatisch en vaak gruwelijk zijn, uniek is het volgens de schrijfster niet. Haar strip wordt voorafgegaan door een korte opsomming van bezettingen en oorlogen die de Perzen in de afgelopen eeuwen hebben moeten verduren. Beginnend bij de Arabieren, die in 642 binnenvielen, via de Turken, de Russen en de Engelsen komt het verhaal uit bij de werkelijkheid waarin Satrapi ter wereld komt: die van de door Amerika gesteunde sjah en de daaropvolgende revo lutie.

Die geschiedenisles beslaat drie pagina’s tekst, geen strip. Blijkbaar leent een strip zich niet voor de grote lijnen van de geschiedenis. Mar jane Satrapi tekent de details, niet de grote lijnen. De schoonheid van Persepolis zit juist in de manier waarop Satrapi laat zien hoe alle pogingen om betekenis te geven aan gebeurtenissen niet méér zijn dan een invuloefening van mensen die proberen te overleven. Waar het echt om gaat in een mensen leven zijn de details. Zit het hoofddoekje lekker of prikkelt het? Zijn je ouders hip of suf? Hoeveel moeite moet je doen om aan een poster van Iron Maiden te komen? Hoe weet je of je de buurman kunt vertrouwen? Wat heb je aan je vrienden? Wat voor plannen heb je voor de toekomst?

De tragiek van Satrapi’s verhaal zit ’m in de sluipende manier waarop de islamitische revolutie juist die details verstikt. Na verloop van tijd blijkt er nauwelijks nog ruimte voor toekomstplannen, vriendschap en familie. Haar ouders moeten hun pogingen staken om stiekem feestjes te vieren. Steeds meer mensen sterven en verdwijnen, en de straat wordt steeds ontoegankelijker voor een vrouw alleen.

Aan het einde van Persepolis 2 besluiten haar ouders daarom de dan veertien jaar oude Marjane Satrapi op het vliegtuig naar Europa te zetten. Hoe ze zich daarna staande weet te houden, moet blijken uit de nog te verschijnen delen 3 en 4.