Telefilms zijn speelfilms, door en voor de omroep gemaakt. Dit jaar zes nieuwe kinderfilms, vanaf maandagmiddag dagelijks eentje, tijdens de voorjaarsvakantie in een deel van het land. De week erna worden zes eerdere, succesvolle jeugd-Telefilms herhaald voor wie dan pas vakantie heeft. Dat is minder sneu voor de tweede ploeg dan het lijkt, want die zijn in 2014 uitgezonden en dat is bij kinderfilms echt een generatie geleden. Alle omroepen doen mee, wat mooi is. En het serieus nemen van kinderen door tv en speelfilm is dat helemaal. Van de zes nieuwe is er eentje een primeur want een complete animatiefilm: De tand des tijds, AVROTROS, donderdag 21 februari. Ik laat hem buiten beschouwing bij ontbreken van ook maar de minste deskundigheid en beperk me tot de vijf films met mensen van vlees en bloed. Met wie ik op uiteenlopende locaties belandde. In Zweedse bossen; in het hiernamaals dat in een Spaanstalige metropool blijkt gesitueerd; op een Hollands eiland waar iets mis mee is; met een camper langs de Amerikaanse Westkust; en logerend bij oma, dicht bij de Noordzee en bij een azc. Vier keer zomervakantie, net als in de kinderboeken uit mijn jeugd, en dat is logisch want vaak mooi weer, een nieuwe omgeving en naast gegarandeerde verveling kans op avonturen. Ik schrok me met de hoofdrolkinderen rot van elanden, sloot vriendschap met een wolf, ging op zoek naar beren maar werd bedreigd door coyotes en reed samen met een vakantievriendin op een paard. Ook logisch want dieren kunnen tussen al die stomme volwassenen je beste vriend zijn of lijken; of juist lekker eng zijn.
Maar bovenal kreeg ik te maken met ouders en dat viel niet mee. Bij Hunter, hoofdpersoon in Het irritante eiland (VPRO), ligt het nog het meest overzichtelijk: zijn ouders zijn buitengewoon pesterig en onaangenaam, maar dat is niets bijzonders, want alle eilanders zijn al sinds 1415 bloedirritant doordat een vrouw de bewoners vervloekte. (Al hadden die het daar wel naar gemaakt door haar als heks te verzuipen: dus óf de scenaristen weten niet dat ze daarmee de heksenjacht een eeuw te vroeg laten beginnen, óf ze willen aantonen dat Hollanders al idioot vroeg irritant waren – ik houd het op het laatste.) Hunter zelf is de enige aardige uitzondering daar. Ook in de andere films hebben de ouders het vaak moeilijk met elkaar, behalve in Zomer zonder mama (KRO-NCRV) want daar hebben we met een top-oma van doen en met een moeder die ver weg werkt en soms via Skype verschijnt. Maar uitgerekend in die film klinkt een statement over vaders dat in de buurt van een program komt. Suzan sluit vriendschap met Syrische Rana die in het azc woont. Rana vraagt of Suzan geen vader heeft. O, die is kort na haar geboorte verdwenen – nooit meer gezien. Maar haar moeder zegt altijd dat mannen wel aardig zijn, maar nergens goed voor zijn. En in Suzans geval kennelijk ook echt overbodig want ze is een spontane, slimme, vrolijke, empathische meid. Wat gelukkig ook in het echt vaak voorkomt, anders zag het er bar slecht uit met al die eenouder(=moeder)gezinnen. Dat Rana’s ouders door militairen vermoord zijn, maakt Suzans westerse visie op het nut van vaders voor de volwassen kijker wel een beetje schrijnend. Maar onze sekse-oorlogen mogen dan andere koek zijn dan burgeroorlog, ze zijn serieus te nemen onderdeel van ons leven, dus vooruit maar.
Resteren drie aanwezige vaders. Die in de openingsfilm Taiki (EO) is een behoorlijke sukkel die struikelt over elk steentje op zijn pad en die zo stom is zoontje Bruno in een bos buiten de auto te zetten. Die zit inderdaad gruwelijk te klieren en zusje te pesten, uit woede over een stomme vakantie waarin hij niet lekker continu kan gamen zoals thuis – en dan moeten van mama (een behoorlijke bitch) ook nog eens de telefoons uit. Die move van papa pakt behoorlijk angstaanjagend uit, want Bruno verstopt zich als vader denkt dat hij genoeg geschrokken is. Het begin van een heus wolvenavontuur in de Zweedse bossen dat heel wat leuker en spannender is dan die eeuwige games. Hij moet overleven, vuur maken, voedsel vinden: van bleke computerverslaafde naar padvinder in het kwadraat. Zijn verdwijning zet het huwelijk op scherp, maar verbetert het uiteindelijk ingrijpend, mede doordat papa eindelijk ook mama eens de waarheid durft te zeggen. Er is een leuk zusje dat zich van alle ellende de schuld voelt – die ze natuurlijk niet heeft. Aardige film, al blijft de paniek rond een verdwenen kind, dat zowel opgegeten als verdronken als ontvoerd kan zijn behoorlijk klein. Nou ja, zij en wij weten dat het altijd goed afloopt.
De vader in Hiernamaals (BNNVARA) is ook niet onaardig, maar heeft weinig oog en begrip voor verlangens en leefstijl van zijn vrouw; en nog minder voor die van zijn dochter nadat vrouw/moeder (na vier minuten film!) verongelukt is. Hij blijft zijn puberdochter als kind zien en behandelen, terwijl die nota bene de zorg voor hem en haar broertjes heeft overgenomen en al lang met grote vragen van leven en dood worstelt. Erg wereldvreemd die man. Inderdaad, Hiernamaals is eigenlijk geen productie voor kinderen. Het is een ambitieuze jongeren- en volwassenenfilm, het realisme ver voorbij, waarin dochter Sam (16) na twaalf minuten ook verongelukt en zo de kans krijgt moeder en andere geliefde doden terug te zien; maar ook de mogelijkheid krijgt opnieuw geboren te worden. Daar kiest ze, aarzelend, voor en dan zien we haar levensgeschiedenis opnieuw, maar dan anders. Het is een complex script (moeder zien we eerst als de dominante moeder van Sam, dan als dito overleden hiernamaalsbewoonster en dan weer als dito moeder van de wedergeboren Sam die ontdekt dat aan mama meer tragiek kleefde dan ze uit de overlevering had begrepen) dat mij niet altijd even kloppend of begrijpelijk voorkwam. Maar de film is zeker in de eerste helft ijzersterk, met geweldig spel van onder anderen ernstige Sam (Sanaa Giwa) en de engel/ambtenaar die Sam namens de dood in Ispahan komt halen, haar in het hiernamaals begeleidt en haar tijdens haar tweede leven regelmatig stuurt: Jean-Paul Buijs, bekend van onder meer Treur TV. Vrolijkheid, levenslust en droefenis dooreen, maar het tragisch levensgevoel overheerst. Reïncarnatie, predestinatie en vrije wil, you name it.
Resteert nog een vader: die in Bears Love Me (NTR). Zijn vrouw was altijd gelukkig op de camping aan de Tarn, maar hij moest zo nodig iets anders. Al deed hij daar Jip, de jongste van zijn drie dochters, groot plezier mee: met een camper naar een Californisch natuurpark om wilde beren te zien, wat zeg ik, te aaien: haar lievelingsdieren. Middelste zus is een schattige nerd, een Wikipedia van vlees en bloed. De oudste is vooral bezig met haar uiterlijk, de beschikbaarheid van wifi en haar vriendje thuis, dat, leve sociale media, al snel betrapt kan worden op vreemdgaan. Moeder is prettig gewoon en vader… tja. Die lijkt een beetje te veel hooi op de vork te hebben in zijn bloemenzaak en met deze vakantiekeuze. Als hij een gigantische camper te besturen krijgt breken zweet en paniek uit. Hij doet echt alles fout en kan niet verder. Moeder verdomt het te gaan rijden (hij moest toch zo nodig?) en dus zitten ze vast op een camping, alleen niet aan de Tarn maar in de buurt van LA.
Kijk, dat pikt Jip niet: ze kwamen toch voor de beren (al willen haar zussen naar LA). Dus gaat ze als verstekeling met een andere camper mee, het begin van een reeks ontmoetingen en avonturen en van een radeloze zoektocht van de rest van het gezin. En wie rijdt er? Mama. En papa belooft voortaan minder hooi et cetera. Loopt het goed af? Drie keer raden. Het is echt een geestige familiefilm in dubbele zin. En leuk dat vader, acteur Gürkan Kücüksentürk, hier Harry heet, etnische casting overstijgend. Trouwens, Jip wordt gespeeld door Layla Zara Seme. Ik was erg gecharmeerd van de moeder, in haar levensechtheid, haar niet overdreven stevigheid versus de zwakten van haar man, en haar lef om het rijprobleem toch op te lossen als de nood aan de vrouw is. Hanneke Scholten doet dat heel overtuigend.
Minder geslaagd vind ik Het irritante eiland. De gebroeders Tim en Wart Kamps schreven het absurde scenario over genoemde vloek die niet alleen eilanders irritant maakte, maar ook wie met hen in aanraking komt. Zoals onze premier die zich op staatsbezoeken als een pestende idioot gaat gedragen. Er zitten absoluut geestige ideeën en scènes in (het is ook meer opgebouwd als cabaret dan als vloeiend verhaal) en heel wat kinderen zullen vallen voor de onzin, overdrijving en flauwiteit, maar de film haalt het niet bij hun voortreffelijke komische tv-serie Missie Aarde. Opvallend het aantal zwaargewichten dat naast de Kampsen zelf meespeelt (Leny Breederveld, Jacob Derwig, Noortje Herlaar, Henry van Loon, Ellen Parren, Tjitske Reidinga, Martine Sandifort, Ilse Warringa). En dat in een kinderfilm! Dus zij moeten er veel meer kwaliteit in zien dan ik er uit haalde. Mijn incompetentie of kwestie van smaak.
Zomer zonder mama is sympathiek en politiek correct, maar toch ook van tijd tot tijd ongeloofwaardig. Dat mama in Syrië werkt voor iets dat op het Journaal lijkt terwijl Suzan een Syrisch meisje leert kennen, oké. Maar dat mama, die ons de effecten van bombardementen en ander onheil laat zien, daar ontvoerd wordt en even plotseling weer vrijgelaten, het is iets te veel tekentafelwerk, bedoeld om spanning in de film te brengen. Zoals het natuurlijk altijd lastig is de verschrikkingen van een oorlog aan kinderen uit te leggen en die te verweven met zomervakantiepret. Wat soms echt lukt trouwens, vooral in de scènes waarin Rana bij Suzan en oma (prachtrol van Anneke Blok) op bezoek komt en met hen op pad gaat. En dan is er nog die andere verschrikking: dat je weg moet uit het ene azc, waar je net iets van rust en gewenning hebt ontwikkeld, om ergens anders neergepoot te worden. Ook Rana moet vertrekken. De voornaamste boodschap lijkt me dan ook dat Suzan het maar getroffen heeft met zo een mama en oma. Al is dat geen nieuw inzicht voor haar: ze zegt het bij begin van de film. Wel nieuw is: in een land zonder oorlog. O ja, het verzet tegen azc’s zit er ook in: twee buurmeisjes van oma die hun eigen speelboom terug willen hebben van de vluchtelingkinderen. Enfin, Telefilm is weer een bont boeket.
Telefilm 2019, februari, NPO 3, 15.30 uur.
Mirjam de With (regie), Karin van der Meer (scenario), Taiki, EO, maandag 18 februari.
Willem Bosch (regie & scenario), Hiernamaals, BNNVARA, dinsdag 19 februari.
Albert Jan van Rees (regie), Tim & Wart Kamps (scenario), Het irritante eiland, VPRO, woensdag 20 februari.
Eva M.C. Zanen (regie), Janneke van der Pal (scenario), Bears Love Me, NTR, vrijdag 22 februari.
Sanne Vogel (regie), Kate Brown (scenario), Zomer zonder mama, KRO-NCRV, zaterdag 23 februari.
Vanaf zondag 24 t/m vrijdag 1 maart herhaling van Bon voyage, De sterkste man van Nederland, Rabarber, Bannebroek’s Got Talent, Blijf! en Briefgeheim.