Frontberichten zou niet terugkomen, zei maker Geertjan Lassche. Begrijpelijk. Toch was het opeens terug, onvermijdelijk als de vierde golf. Steeds dictatorialer wenste ik dat het bij noodverordening tot verplichte kijkkost werd verklaard, ondertiteld en/of nagesynchroniseerd in Arabisch tot Pools et cetera. Kijkdwang voor de firma Engel & Baudet is zinloos: al wat gezondheidszorger, wetenschapper of politicus beweert op basis van Redelijkheid en Verstand wordt daar louter als bewijs gezien voor duistere samenzwering. Vooral niet razend worden, je moet overtuigen. Maar hoe? ‘Ik word alleen maar stelliger, ik laat me echt niet dwingen’, zegt de antivaxxer (nos.nl). Oftewel: ‘Ik ben twee, ik zeg nee.’
Wie wel wil weten en voelen bekijke de documentaire De bellers. Een covid-film, gedraaid in voorjaar 2020. Urgent vanwege terugkeer van de virustsunami; vanwege indringendheid, integriteit en documentaire kwaliteit. En toch het tegendeel van een pamflet. In een interview op 2doc.nl verzet regisseur Maria Mok zich tegen het predicaat ‘pro-vaccinatiefilm’. ‘Het gaat om duizend keer meer dan dat, om mensen en hun drama’. Regisseur Meral Uslu vindt het pro-vaccineren-element wel aanwezig. Ze hebben allebei gelijk.
Die ‘bellers’ uit de titel zijn artsen van het Amsterdam umc, afdeling VU. Zij nemen een nieuwe ‘specialisatie’ op zich: geregeld bellen met de naasten van patiënten op de ic. Omdat de onwenselijke, onmenselijke situatie ontstaat dat ernstig zieke dierbaren niet bezocht kunnen worden. Vaak zijn dat slechtnieuwsgesprekken, variërend van ‘geen verbetering’ tot ‘verdere behandeling lijkt niet zinvol’ – toch al moeilijk, maar nog complexer via telefoon waar mimiek en lichaamstaal ontbreken. Vaak wordt lang gezwegen aan de andere kant van de lijn en dan is het moeilijk de ander in te schatten. Al kan fysieke aanwezigheid soms confronterender zijn. Zoals ook het feit dat de beller niet de behandelaar is (die werkt zich slagen in de rondte en heeft letterlijk en figuurlijk tijd en ruimte niet) het zowel moeilijker als makkelijker maakt.
De bel-taak gaat niet in de koude kleren zitten. Hun mimiek zien we, incidentele tranen; hun zuchten horen we. Al is dat professionele leed piepklein vergeleken bij dat van de machteloze dierbaren van de onzichtbaren over wie gepraat wordt. Soms krijgen we ze even te zien, de vrouw en dochter van de man wiens behandeling gestopt wordt. De vrouw die zo vaak en bescheiden vroeg haar man nog even te mogen zien. Opvallend hoe erkentelijk de gebelden uit al ’s Heren landen zijn. Ze hebben overwegend het vertrouwen in de behandelend artsen waarom de bellers vragen. Er wordt bedankt, bij voorzichtig herstel maar ook bij fatale afloop. De ene beller gebruikt meer jargon dan de ander, extra lastig voor wie Nederlands toch al tweede taal is. Ook de professionele tolk blijkt verre van onfeilbaar. ‘Moge God hem genezen’, zegt een moslimverwant. ‘Moge God alle patiënten genezen, moslims, joden of christenen.’ Wat een beschaving in tijden van barbarij.
Maria Mok & Meral Uslu; Paul Cohen & Martijn van Haalen, De bellers, KRO-NCRV 2Doc, donderdag 9 december, NPO 2, 22.35 uur. Frontberichten (BNNVARA) aflevering 55 op Uitzending gemist