Veel speelfilms maken deel uit van ons «collectief geheugen». Voor tv-drama geldt dat veel minder. Niet alleen omdat er meer meesterwerken voor bioscoop dan buis zijn gemaakt, ook omdat fraaie televisie vaak niet gezien wordt door kunstliefhebbers. Die laatsten kankeren liever over pulp (die ze kennelijk wel «controleren») dan dat ze bekijken wat voor hen is gemaakt - daarmee het tv-aanbod negatief beïnvloedend, want als zelfs de doelgroep niet kijkt houdt het op. Zo ben ik niemand tegengekomen die Kristien Hemmerechts en Hedy Honig manns kleinood De juiste maat zag. Jammer voor makers, nps, publieke omroep; jammer voor de klagers over gebrek aan tv-kwaliteit die zichzelf te kort doen en de negatieve spiraal in stand houden.
Hemmerechts was de eerste «Zomergast» - die ik miste doordat er in de vakantie maar één vieruursband in de video past en we die voor Geert Mak bestemden. Helaas, omdat ik weinig begrijp van al die chagrijnige kritiek op formule en presentatie van dat prachtprogramma, sinds jaar en dag. Mak en Helga Ruebsamen (Henk van Os en de jonge Heertje volgen) bezorgden ons, aan de hand van Adriaan van Dis, fraaie avonden. Waarmee ik terug ben bij het begin, omdat zij kozen voor fragmenten uit tv-drama dat kennelijk wel een plek in ons geheugen heeft gevonden en, door deze kleine hervertoning, wellicht behoudt: Heimat van Edgar Reitz en The Singing Detective van Dennis Potter. Nu nog een zomergast die pakweg kiest voor Eine blassblaue Frauenschrift van Corti, voor de tv-versies van Zomer gasten (Gorki, Peter Stein) en van Nicholas Nickleby (Royal Shakespeare Company) - en er ontstaat zowaar iets als een klassiekersmediatheekje. (In andere fictiegenres bestaat dat uiteraard wel.)
De comedy-hoek is flink gevuld. En op Peyton Place volgden voor liefhebbers zeeën van eeuwigdurende vertellingen binnen het brede gamma tussen Eastenders en Dallas.) Frappant dat het zowel in Maks Heimat-fragment als in Ruebsamens Detective-keuze ging om confrontatie tussen de levenden en de doden - bloedlink, omdat sentimentaliteit loert. Maar in handen van groten als Reitz en Potter is het prachtig. Ruebsamen betreurde Potters ontijdige dood: «Zoiets wordt niet meer gemaakt». Deels heeft ze daar gelijk in: mees terwerken komen van meesters. Deels ligt het in de veranderde tv-wereld. Potter zelf was ervan overtuigd dat jonge kunstenaars die tv serieus nemen nooit meer de vrijheid en de kansen krijgen die hij in zijn eerste periode van de bbc kreeg. Als Zomer gasten zou leiden tot herhaling van Detective, Heimat en zeker Die zweite Heimat (door de vpro ooit in één weekend erdoor gejast), dan zou dat programma nóg nuttiger zijn.