«Gij zult niet begeren uws naasten ezel», leest de Zuid-Afrikaanse dominee. Elmar uit Kamerik behoort twee weken tot zijn gemeente, want hij heeft de plaats van Piet als zoon des huizes in een Boerengezin ingenomen. Zijn lange haar en sportschoenen detoneren tussen de paasbeste Afri kaan der kinderen.
Het betreft Ruilen internationaal, prachtig onderdeel van VPRO’s Villa Achterwerk. Als Elmar aankomt en schutterig zijn tijdelijke moeder begroet, zoent die hem plat op de bek en corrigeert: «Zo doen wij dat hier.» Het is meteen zijn moeilijkste moment, want Elmar is een lefgozertje. De «boerin» bedoelt het goed maar heeft weinig kaas gegeten van de psyche van een elfjarige van het mannelijk geslacht. Bovendien overspeelt ze haar kaart, want als Piets Hollandse moeder de begroeting op zijn Kamerik-Frans uitprobeert (drie zoenen op de wang), weet Piet een halve meter buiten wangbereik te blijven. In hoog tempo ontvouwt zich daarna de kloof tussen samenlevingen, culturen, wereldbeschouwingen ondanks het feit dat Elmar en Piet agrarische en protestantse roots hebben: veehouderij/ kaasmakerij en landbouwbedrijf. Elmar moet in uniform naar school en leert een wereld kennen waarin gezag nog Gezag is.
Als Piet, voor de keuze gesteld tussen «een pak» (slaag) en strafregels, voor het eerste kiest, moet zijn argumentatie (een «pak» ben je meteen vergeten, regels duren lang) het VPRO-kijkertje wel verbluffen. Zoals Elmar verbluft is over de sociale verhoudingen. Het zwarte personeel wordt door «mama» aan hem voorgesteld met inbegrip van richtlijnen over welke diensten hij door een luide roep van hen kan verkrijgen.
Betrokkenen kijken schuw de camera in. Het brengt het jochie tot een analyse waarop de antiapartheidsbeweging en Karl Marx trots zouden zijn. Dit is de wereld van Coetzee, met wapens, hekken en zwarte jongens als Mannetjie die tegelijk vriendje, knechtje en «slaafje» (zegt Elmar) van Piet is. Maar Piets ezel mag Mannetjie, die uiterlijk treffende gelijkenis met Nelson Mandela vertoont, niet begeren. Dit mag kindertelevisie zijn, het is hogeschool inzake cultuurvergelijking.
Een andere ezel liep de berg in zijn eentje af en op om de herder in de zomerweiden te bevoorraden in Jos de Putters documentaire die een Ikon-reeks over de tien geboden afsloot.
Roerend. En prachtige afsluiting van een mooie reeks. De herder: «Totor is zo trouw omdat ik nooit tegen hem gelogen heb.» Wonderbaarlijk: hoe liegt men tegen een ezel? En eigenlijk het negende gebod.