Het eerste dreigement bereikte Den Haag omstreeks 15 juli op een website. Het was afkomstig van de Abu Hafs al-Masri Brigades, die de Europese landen nog eens herinnerden aan een eerdere waarschuwing van Osama bin Laden. In april had Bin Laden per videoband alle landen die met hun troepen de Amerikanen in Irak bijstaan gedreigd met acties. Nederland was dus ook doelwit. Osama bin Laden bood de landen uit de coalitie een wapenstilstand aan als zij de Verenigde Staten en Israël de rug zouden toekeren. Omgekeerd beloofde hij oorlog aan diegenen die dat bleven weigeren.

Dat ultimatum verliep op 15 juli. De Abu Hafs al-Masri Brigades waarschuwden de Europese landen rond die datum dat zij «watervallen van bloed» zouden creëren nadat de wapenstilstand zou zijn verlopen: «Wij verklaren u de oorlog recht in het gezicht en ook in het gezicht van uw zwijgende volk», aldus de tekst.

Volgens de internationale editie van het Amerikaanse weekblad Newsweek betekende dit dat nu ook in Europa «het seizoen begint».

In Den Haag werd de verklaring van de Abu Hafs al-Masri Brigades ook zo begrepen. Premier Jan Peter Balkenende kwam op de televisie om te vertellen dat «alarmfase oranje» was ingegaan. Hij baseerde zich op informatie van Binnenlandse Zaken, dat wil zeggen van de Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst (AIVD, de voormalige BVD) die goede buitenlandse contacten zei te hebben. Dat moeten contacten zijn geweest met de CIA, wier directeur kortgeleden is ontslagen nadat het Amerikaanse Congres in het 9/11 Report had geconstateerd dat er in 2001 is gefaald en dat men zich met betrekking tot de laatste alarmfasen deze zomer voor Washington en New York en dus ook Den Haag had gebaseerd op aftandse informatie uit 2001.

In Nederland ontstond na Balkenendes waarschuwing dat iedere burger «alert» moet zijn als zich «iets ongewoons voordoet» enige onrust omdat geen politieman, laat staan een burger, wist wat alarmfase groen, oranje of rood eigenlijk betekende. «Mogen wij dat eindelijk ook weten?» aldus een kribbige Haagse politieofficier.

Aanvankelijk werd aangenomen dat het zou gaan om een brief van Bin Laden aan de Verenigde Naties. Maar nadat de VN officieel hadden bekendgemaakt de bewuste brief niet te kennen, moest de minister-president toe geven dat de brief niet bestond. Een woordvoerder van Binnenlandse Zaken antwoordde op vragen dat men zulke fouten niet meer zal maken — hij zei dat met enige trots — omdat per 1 januari een «Expertise Centrum» in werking zal treden waarin alle activiteiten en maatregelen tegen aanslagen, terreur, rampen en wat dan ook worden samengebald. Daarbij hoort ook de nodige uitleg over de kleur schakeringen bij alarmfases.

Inmiddels had de burger al iets kunnen zien van de reacties op de alarmfases: twee jeeps bij de Schipholtunnel. En in de haven van Rotterdam ontving minister Carla Peijs van Verkeer en Waterstaat begin juli haar Europese collega’s voor een vaartochtje door de haven. Een getuige aan boord constateerde met verbazing dat hij nog nooit zo veel politieboten bij elkaar had gezien. Er zweefde ook nog eens een helikopter door de lucht.

Er is alle reden voor die alertheid rond de Maas. Op de Amerikaanse ambassade had men vorig jaar al eens gezegd eigenlijk maar één zorg te hebben: de haven van Rotterdam. Eén handgranaat in een van de honderden olietanks aan de zuidkant van de Nieuwe Waterweg en een groot deel van Europa zit zonder benzine of diesel. Maar wie op weg naar de Europoort de auto even langs de weg zet, kan de olietanks met de hand aanraken.

Wat wordt er gedaan tegen deze paradox? Veel, althans per 1 januari 2005, aldus het ministerie van Binnenlandse Zaken. Maar wat doen we vóór die datum? Kan minister Remkes daarover uitleg bieden? Helaas. De minister is met vakantie. Maar ik moet vooral niet nalaten het departement van Justitie te raadplegen, want daar wordt alles gecoördineerd. Justitie blijkt de voorlichter die alles van die coördinatie zou weten echter net op deze vrijdag te hebben ingezet bij de opening van het uitwijzingscentrum voor uitgeprocedeerde asielzoekers in Ter Apel. En maandag gaat deze voorlichter, jawel, met vakantie.

Op het ministerie is niettemin een voorlichter achtergebleven wiens portefeuille weliswaar niet terrorisme bevat, maar die toch wel wat van het onderwerp weet. «Minister Donner? Met vakantie. Maar als er iets gebeurt, zijn de ministers binnen 24 uur weer in Den Haag. Er zijn namelijk vliegtuigen, weet je.»

Maar dan is de eventuele ramp al gebeurd?

«Ja, maar daarvoor hebben we commissies van deskundige ambtenaren!»

Wie zijn dat dan?

«Tja, daar kan ik me niet over uitlaten.»

Dat noopt tot verder graven, in Den Haag en Brussel. In Den Haag is Europol gevestigd. Directeur is de Duitse politiedeskundige Jürgen Storbeck, die, voor hij naar Europol kwam, op de nominatie stond chef te worden van het Bundeskriminalamt. In Brussel zetelt het bureau van eurocommissaris Xavier Solana, waar landgenoot en voormalig europarlementariër Gijs de Vries zit als de nieuwe coördinator voor het antiterreurbeleid van de Europese Unie.

Eerst Europol. «Jürgen Storbeck? Die werkt hier niet meer», zegt een secretaresse die Christina heet en bij voorlichting werkt. Dat blijkt te kloppen. Tijdens de Europese Raad in april konden de ministers van Justitie het niet eens worden over de verlenging van Storbecks contract per 1 juli van dit jaar. Moest hij aanblijven? Nee, er moest een Fransman komen, vonden de Fransen. Of een Belg? Of een Nederlander? Men bleef het oneens. De kwestie moet op een vergadering eind september worden afgerond.

Storbeck heeft in juni met zijn gezin zijn Haagse villa verlaten, gefrustreerd omdat hij uitsluitend informatie mocht verzamelen en geen actie kon ondernemen. Hij heeft deze stap ook om een andere reden gezet. Hij en zijn gezin waren bedreigd. Bovendien zat hij tot zijn nek in een bureaucratische uitbreidingsoperatie van Europol. De organisatie wordt versterkt met honderd of meer nieuwe employees uit de per 1 mei toegetreden lid staten Polen, Hongarije, Tsjechië, Slowakije, Estland, Letland, Litouwen, Slovenië, Malta en Cyprus. Voor dit nieuwe personeel is het gebouw aan de Raamweg in Den Haag te klein. Er moet een nieuw gebouw komen. Dat komt te staan tussen het kantoor van de organisatie tegen het gebruik van chemische wapens en het Congresgebouw. De Statenzaal van het Congresgebouw wordt daarvoor geofferd, met als gevolg dat het Congresgebouw te klein zal zijn voor bijvoorbeeld het North Sea Jazz Festival en Den Haag ook anderszins zijn aantrekkingskracht als congresstad zal kwijt raken. Den Haag verliest door de nieuwe huisvesting van Europol dus veel meer dan de 85.000 bezoekers van het jaarlijkse jazzfestival, die straks honderdduizenden euro’s in Rotterdam gaan besteden. Tot nu toe is de Hagenaars overigens nog niet verteld dat North Sea Jazz mede verhuist omdat de uitbreiding van Europol het festival in de weg zit.

Maar wat doet Europol de komende maanden intussen zonder chef in de strijd tegen het terrorisme? Is er voor Storbeck een waarnemer? «Jawel, Mariano Simancas», zegt voorlichtingssecretaresse Christina. «Excuses, hij is met vakantie.»

Dan maar naar de EU-coördinator Gijs de Vries in Brussel. Zijn secretaresse, de Frans sprekende mevrouw Chidong, zegt: «Monsieur De Vries quitte aujourd’hui en vacances annuelles.»

Neemt iemand hem waar?

«Het bureau wordt morgen gesloten, want in augustus gaan we altijd met vakantie», zegt zij met enig dédain in haar stem.

Dom dat iemand dat niet weet.

De Vries zou vrijdagavond voor zijn vakantie nog wel gezien zijn in een Nederlands café in Brussel waar met veel bier een afscheids party werd gevierd. Maar de kroegbaas kon dat niet bevestigen, want er waren honderden EU-functionarissen, lobbyisten en journalis ten om het begin van de vakantie te beklinken.

Inmiddels is de vakantie zo’n beetje op zijn eind, ook al zijn er nog steeds Europese bureaucraten die uitsluitend per mobiele telefoon onder een strandparasol bereikbaar zijn.

De meeste Nederlandse ministers zijn wel terug op hun Haagse basis en laten luid horen wat ze van de laatste dreigementen en de moord op een Nederlandse wachtmeester vinden. Maar desondanks moeten we voor een echt nieuw begin wachten tot 1 januari, wanneer het Expertise Centrum gaat draaien.

Blijft de vraag of eventuele terroristen zich iets aan die vakanties gelegen laten liggen. Dat vroeg ook een AIVD-functionaris, die anoniem wil blijven, zich desgevraagd af. Afgelopen weekeinde werd hij al op zijn wenken bediend. De islamitische al-Tawhid wa al-Jihad-groep dreigde op een website Nederland met aanslagen als het zijn troepen niet uit Irak terugtrekt. «U zult verrast zijn door de islamitische aardbeving die uw land zal opschrikken. U heeft uw lessen niet geleerd van Spanje en andere landen. U verstaat alleen de taal van bloed en autobommen. Wij zijn er klaar voor en we wachten op de juiste tijd om alle Europese staten die troepen naar Irak gestuurd hebben, te laten sidderen», aldus de Tawhid.

Het ministerie van Defensie neemt deze verklaring serieus. Zo ook Edwin Bakker, medewerker van denktank Clingendael in Den Haag. De namen al-Tawhid wa al-Jihad en Abu Hafs al-Masri Brigades zijn hem bekend. De laatste jaren zijn vooral in Duitsland leden van die eerste groepering opgepakt. Een aantal heeft bekend contacten met al-Qaeda te hebben gehad. Maar zoals vaak onder terroristen: de bronnen en namen zijn zeer verwarrend. De al-Tawhid wa al-Jihad-groep is het bekendst omdat zij onder leiding zou staan van Abu Musab al-Zaqawi, die een aantal bomaanslagen en onthoofdingen op zijn geweten zou hebben. Daarnaast is er de minder bekende al-Tawhid al-Islamiyya, die dreigt met «golven van bloed over Europa». Tawhid is Arabisch voor «eenheid». Volgens Bakker is dit een «voorbeeld van hoe verwarrend het terrorisme opereert». Het kan even goed kwajongenswerk zijn, men weet het gewoonweg niet.

Functionarissen van geheime dienst en politie vragen zich niettemin af waarom aan de ultimatums van april en de dreigementen van juli en dit weekeinde nog geen gevolg is gegeven. Terroristen hadden kunnen toeslaan, zeker de afgelopen weken, toen de ambtenaren van Den Haag en Brussel op de Europese stranden vertoefden. Het antwoord is volgens een nuchtere politieofficier dat al-Qaeda en andere groeperingen misschien toch minder goed georganiseerd zijn dan sommigen wel denken. Natuurlijk, 9/11 was een afschuwelijke superstunt, net als de aanslag in Madrid afgelopen voorjaar. En er zijn Amerikaanse ambassades en marineschepen verwoest of aangevallen. Maar behalve New York, Washington en Madrid is dit allemaal gebeurd in het Midden-Oosten en Afrika. Kortom, binnen bereik van het Midden-Oosten. Niettemin vinden met name de Tweede-Kamerfracties van CDA en PvdA de plannen van de regering voor de jaren 2004-2007 te slap.

«Misschien», aldus de nuchtere politieman, «zijn terroristen wel precies zulke naïeve amateurs als wij.» Die veronderstelling botst met de oprechte overtuiging van de ministe riële plannenmakers. «Hoe komt zo’n man daarbij?» reageert er één. Nu maar hopen dat minstens één van de twee waar is: terroristen zijn amateurs, en/of de regering neemt de dreigementen serieus.