Op het ogenblik is het station van Hof weer een halte voor de treinen tussen Berlijn en Munchen en kun je vanuit Hof net zo makkelijk naar Praag als wij naar Antwerpen kunnen, maar dat aardige filmfestival is gelukkig niet met de Muur opgeruimd. De grenzen zijn nog wel voelbaar in Hof en dat maakte dat films waarin over die grenzen werd gekeken, er goed tot hun recht kwamen.
Ik zag er een wonderlijk rustige en fraaie documentaire over Silezie van Viola Stephan. Stephan ging naar Silezie om er te kijken in de volledige zin van het woord. Ze had geen vooropgesteld verhaal en zeker geen betoog of boodschap over dit gebied, dat voor de oorlog bij Duitsland hoorde. Ze negeerde als het ware de akelige actuele politieke stemmen die opperen dat de Duitse grens wel weer wat verder naar het oosten kan worden opgeschoven. Ze ging eenvoudig kijken hoe Silezie eruitziet en luisterde naar wat Sileziers over zichzelf te berde wilden brengen. Ze draaide de film op 35-mm als een speelfilm. Dat gaf haar de gelegenheid om de met smog gevulde bergdalen van het kolenwingebied in beeld te brengen als romantische landschapsschilderijen en vooral om mensen te filmen zonder de hijgerige opdringerigheid van de nieuwsfilmers.
De film bevat geen interviews in de gebruikelijke zin. Het lijkt of Stephan haar grote en logge camera steeds zomaar ergens heeft neergezet en heeft gewacht tot er iemand toevallig in beeld zou lopen. Groepjes nieuwsgierigen schuifelen het beeld in en kijken in de lens alsof ze een blik door de ramen werpen bij nieuwe straatbewoners. Stephan weet op een aangename manier de rollen om te keren of in ieder geval de schijn daarvan te wekken.
De Sileziers zijn benieuwd naar de motieven van die Duitse dame die hen komt bezoeken en geven zo op een indirecte manier inzicht in hun situatie en hun geschiedenis. Commentaar geeft Stephan niet of alleen zeer indirect en ironisch. Zo citeert ze regelmatig de bandjes van een mondelinge talencursus voor Duitsers die Pools willen leren. De opgewekte cursusstem staat volledig haaks op de levenservaringen van de mensen die zijn opgegroeid met de taal van de overwonnen vijand en zich de taal van de overwinnaars moesten eigen maken. Stephan noemde haar film eenvoudig Slask/Schlesien, waarmee de gespletenheid dubbelzinnig werd samengevat.
Ook de grens naar Roemenie is open. De jonge filmmaker Bogdan Dumitrescu werd in Roemenie geboren, maar hij groeide op in Duitsland. Daar (en in Rome) volgde hij een filmopleiding en vond hij het geld om een film te maken, maar hij draaide hem in zijn geboorteland. Thalassa, Thalassa - Ruckkehr zum Meer is een van de aardigste films die ik in tijden heb gezien. Het is eigenlijk een eenvoudige parabel, maar origineel en met veel gevoel voor understatement en absurdisme uitgewerkt.
In een kaal en nagenoeg leeg Roemenie vindt een schooljongetje op een dag in een oude schuur een droom van een auto. Een witte Jaguar waar de (criminele) dollars en de westerse luxe als het ware van afdruipen. Met een handvol vriendjes maken ze uitgelaten een ritje met het droomvoertuig. Ze weten niet van ophouden. Ze willen naar de zee. Dan volgt een steeds gevaarlijker tocht door een van god en iedereen verlaten Roemenie. De aarde is woest en leeg.
Dumitrescu maakte een originele variant op het onverwoestbare genre van de road movie in een grensoverschrijdende kinderfilm voor volwassenen.