Londen – Bij veel fietsers verschijnt er dikwijls een lach op hun gezicht wanneer het hoofdkwartier van de buitenlandse veiligheidsdienst aan de zuidoever van de Theems in zicht komt. Een postmoderne Maya-tempel, opgetrokken uit honingkleurige stenen met groene ruiten. Het grappige is dat in dit opmerkelijke bouwwerk van architect Terry Farrell een organisatie huist die tot voor 1994 niet eens officieel bestond. In zijn boek Capital noemt John Lanchester het een voorbeeld van schalkse Engelse humor, in die zin dat het toegankelijk oogt, maar dat het tegenovergestelde het geval is.
85 Vauxhall Cross, zoals het spionnenbolwerk van MI6 heet, mag zich verheugen in een hernieuwde belangstelling. Het is een van de gebouwen die centraal staan bij de tentoonstelling De terugkeer van het verleden, te zien in het huis, nu een museum, van de achttiende-eeuwse architect Sir John Soane. ‘Een passende locatie voor de eerste Britse expositie over postmodernisme in de architectuur’, zegt directeur Boucher. ‘Soane verzamelde van alles en zette alles door elkaar, ongeacht stijl, afkomst en ouderdom. Sir John was de eerste postmodernist.’
In de tweede helft van de jaren zeventig was het postmodernisme een reactie op het functionele, ahistorische en idealistische modernisme, dat voor zoveel troosteloosheid had gezorgd. Het was tijd voor vrolijkheid: felle kleuren, bouwkundige grapjes en knipogen naar het verleden.
Geen gebouw was gekker dan Farrells kantoor van TV-am in Camden, onder meer bestaand uit een Romeinse brug, Japanse tempel en een Mesopotamische ziggoerat. Op het dak vormden twaalf gele eieren in blauwe doppen het uithangbord.
Het groeide tegen wil en dank uit tot de architectuur van het Thatcher-tijdperk: individualistisch, schreeuwerig en commercieel. Toevallig valt de expositie in Soane’s samen met de beslissing van Historic England om zestien postmoderne gebouwen een monumentenstatus te schenken. Terwijl architecten er weinig van moeten hebben – menigeen zou Farrells bombastische MI6-gebouw willen opblazen zoals dat gebeurde in de Bond-film The World Is Not Enough – blijken de PoMo-gebouwen vanwege hun theatrale voorkomen populair te zijn bij gewone burgers.
Farrells fort is nog te jong. Wel al uitverkoren is een neo-Egyptisch kantoorpand op het bedrijventerrein Aztec West bij Bristol. Het gebouw bezit volgens de jury ‘Hollywoodglamour met een vleugje art deco’. Indertijd werd het geopend door, wie anders dan, Margaret Thatcher.