‘MIJN ALLERGROOTSTE WENS was een interview met Jacky Kennedy’, bekende Oprah Winfrey aan John Kennedy jr. toen hij twee jaar na het overlijden van zijn legendarische moeder te gast was in haar talkshow. Hij zei dat Jacky’s weigering om naar de studio te komen niet aan Oprah had gelegen, maar dat zijn moeder de laatste jaren van haar leven ziek en publiekschuw buiten de genadeloze spotlights van de media wenste te blijven. En met een charmante lach: ‘Bovendien, als je eenmaal op déze stoel zit, kun je nauwelijks meer stoppen met praten.’ Het interview in 1996 met de Kennedy-telg, die drie jaar later op weg naar Martha’s Vineyard met een vliegtuigje zou neerstorten, beschouwt de 57-jarige Oprah Winfrey als een van de hoogtepunten uit haar carrière als de first lady van de talkshow.
Vanaf het moment dat ze in een cyclaamkleurig mantelpakje met brede schoudervulling en big hair debuteerde was The Oprah Winfrey Show een denderend succes. Hoewel het fenomeen talkshow in Amerika al veel langer bestond - zoals ook onze eigen Sonja Barend reeds in de jaren tachtig dagelijks gasten aan tafel ontving met eromheen een verhitte zaal - is Oprah’s formule uniek in zijn soort. Ze nodigde naast celebrities voor het eerst ook doorsnee Amerikanen uit die ze met haar kloeke aanpak en vet-Amerikaanse stemgeluid liet leeglopen over hun zielenroerselen. Met die stijl - dicht op de huid, geen taboe schuwend en vol empathie voor dat ene individuele levensverhaal - zette zij wereldwijd de toon van de ultieme talkshow. Haar ongekende impact is tot op heden niet geëvenaard. Naar schatting keken dagelijks 44 miljoen Amerikanen naar de show; wereldwijd werd het programma in 139 landen uitgezonden. De presentatrice is er multimiljardair mee geworden (geschatte vermogen 2,3 miljard dollar). Forbes riep haar vele malen uit tot de machtigste beroemdheid op aarde.

Emotie bleek een onuitputtelijke bron van amusement. Alsof ze niet voor de camera en felle lampen van de studio in Chicago zaten kwamen homo’s uit de kast, bekenden mensen hun verslavingen aan seks, eten, drank, drugs, shoppen, gamen en alles wat maar denkbaar is achter de coulissen van de consumptiemaatschappij en barstten slachtoffers van huiselijk geweld of seksueel misbruik in tranen uit. Beroemdheden uitten hun onzekerheden, kondigen zwangerschappen, huwelijken of scheidingen aan of het einde van hun carrière. Popsterren en Hollywood-acteurs, zoals Julia Roberts, Michael Jackson, Stevie Wonder, Diana Ross, Madonna, John Travolta, Tom Cruise, Liz Taylor (haar moeilijkste gast ooit) en schrijvers, zoals Jonathan Franzen - ze versterkten door hun komst meer en meer het gevoel dat een bezoek aan deze show een must was in hun loopbaan.
Het is iets waar iedere producent van droomt. Daders en slachtoffers kregen bij Oprah alle ruimte om hun menselijke zwakheden te tonen, terwijl de zaal joelend, snikkend van de lach of van verdriet meedeinde op de verhalen vanaf het podium. Vaak kitscherig en mierzoet, maar The Oprah Winfrey Show fungeerde voor Amerika wel een kwart eeuw als biechthokje en divan tegelijk.
Maar de show had meer betekenis dan emotieteevee alléén. Of je er nu van houdt of niet, het programma vulde ook een gat in de maatschappij waar instanties en politici doorgaans ver vanaf staan. Via haar productiebedrijf Harpo (het omgekeerde van Oprah) ontwikkelde zich een uitgebreid sociaal netwerk, zoals The Angel Network, awards met forse bedragen en tientallen filantropische projecten. Meisjes uit de onderklasse met talent, kinderen met een handicap, alleenstaande moeders aan de bedelstaf, weduwnaars met een grote kinderschaar - bij moeder Oprah kregen ze een mentale oppepper of een kans in het leven. In haar show werden ze binnengehaald als helden, met een hug, een traan en veel ‘oh my God’-gegil.
Dat een amusementsprogramma de functie van een sociaal vangnet kan hebben, zegt vooral iets over de Amerikaanse kapitalistische maatschappij. Maar ook over de macht van één persoonlijkheid. Voor haar gasten gold Oprah zelf als de maat der dingen. Ze werd geboren uit religieuze tienerouders, en woonde dan weer bij oma, dan weer bij haar strenge vader of bij haar moeder. Door haar neven en ooms werd ze misbruikt. Over haar jeugd als lelijk - en zwart bovendien - eendje vertelde ze openhartig in een van haar shows. Met haar coming out trok ze ook anderen in de studio over de streep. En met haar succesvolle loopbaan toonde ze dat alles mogelijk is in de meritocratie. Als voorvechter van de emancipatie van vrouwen, empowerment van Afro-Amerikanen en van het ontstijgen van een sociaal zwak milieu - met haar dagelijkse show, opgenomen in de stad van Obama, heeft Oprah in haar eentje misschien wel meer bereikt dan menige leider in het Witte Huis.
Deze workaholic is nu toe aan ‘iets anders’. Maar ook is de rek uit de formule, de kijkcijfers kelderen al jaren. Want je moet het maar opbrengen, iedere dag weer oprecht interesse tonen voor al die openbare bekentenissen. En hoe bijzonder is het nog in het internettijdperk dat mensen hun intimiteiten, tegenslag of leed tot in de details breed in de openbaarheid uitmeten? De grenzen tussen het privé-domein en de publieke ruimte zijn al lang vervaagd, met voorop de media die gretig scoren met human interest. Slechts weinig beroemdheden kunnen er nog voor kiezen, zoals Jacky Kennedy deed, om de camera’s te ontvluchten en zich terug te trekken in hun eigen wereld.