Film X-Tra
In Anchorman 2: The Legend Continues , geproduceerd door Judd Apatow, is de wereldberoemde nieuwslezer Ron Burgundy (Will Ferrell) aan lager wal geraakt. Echtscheiding, werkloos, en om duidelijk te zijn: knettergek. Dan herenigt hij zich met zijn oude team redacteuren, onder anderen de psychotische weerman Brick Tamland (Steve Carell), voor een klus bij GCN, een zender die wil experimenteren met een 24-uurs nieuwsdienst. Daar breekt Burgundy door als presentator, omdat hij kijkers geeft wat ze willen: vermaak in plaats van echt nieuws. Wat er verder gebeurt, is tamelijk voorspelbaar en uiteindelijk teleurstellend. Grote special-effect-scènes waarin rivaliserende nieuwszenders tegen elkaar vechten, letterlijk, komen vooral geforceerd over. En toch: het eerste deel van de film bevat hilarische grappen uitgespeeld in de stijl van Saturday Night Live. Dat wil zeggen: cynisme vermengd met gewaagd commentaar op ras, sekse en politiek. Dat het allemaal uiteindelijk als een kaartenhuis in elkaar valt, ook vanwege een toch wel heel simplistische morele boodschap, is jammer. Ferrell en Carell hebben iets onweerstaanbaars, hoewel de eerste mij altijd net iets te veel doet denken aan de grootmeester van dit genre, een alumnus van SNL, en dat is Chevy Chase.
Te zien vanaf 27 maart
Captain America: The Winter Soldier van Anthony Russo en Joe Russo bouwt voort op het universum gecreëerd door films gebaseerd op de Marvel-striphelden. Hiervan is The Avengers (2012) van Josh Whedon bij verre het meest geslaagd, maar ook Captain America: The First Avenger, die Joe Johnston een jaar eerder maakte, is een vermakelijk huldeblijk aan een superheld met wortels in zowel het gouden als het zilveren tijdperk van comics. Joe Simon en Jack ‘King’ creëerden het verhaal van Steve Rogers, zoals ‘Cap’ in het echt heet, vlak voor de oorlog. De mythe van patriottisme en heldendom paste bij de tijdgeest. Steve, een magere jongen die ongeschikt wordt verklaard voor militaire dienst, verandert in een supersoldaat na deelname aan een geheim experiment. Samen met zijn boezemvriend Bucky vecht hij tegen duistere machten, vaak geleid door de monstrueuze Red Skull. Het mooie aan Johnstons film is het herscheppen van deze sfeer: een soort retro-futuristische werkelijkheid waarin integere helden in een gerechtvaardigde oorlog vechten. Te oordelen naar de eerste beelden van The Winter Soldier ligt de nadruk niet op spektakel, maar op dilemma’s waarin Cap verzeild raakt. Eén ervan blijkt te maken te hebben met zijn oude vriend Bucky die herrijst als een gehersenspoelde vijand. De identiteit van de winter soldier, een term die zou kunnen verwijzen naar openbare hoorzittingen waarin Vietnam-veteranen in de jaren zeventig Amerikaanse oorlogsmisdaden aan de grote klok wilden hangen, zou de film een extra, politieke lading kunnen geven. Interessant detail: Robert Redford is te zien als directeur van S.H.I.E.L.D. Redford, hij van All the President’s Men.
Te zien vanaf 27 maart
(Gawie Keyser)
Muziek
‘Heartbreak hurts, but you can dance it off’: het is een van de vele fraaie zinnen op het nieuwe album van The Hold Steady, dat we deze week bespreken. Troostende taal: laat dat maar frontman Crain Finn over. Voor een voorproefje van het album, hier de clip van Spinners,het nummer waar de zin uit afkomstig is.
Hij komt naar Nederland, de man bij wie het onmogelijk is hem alleen lief te hebben of alleen te haten, al doen opvallend veel mensen een verwoede poging tot het tweede. Maar de overtuigingskracht waarmee Kanye West de koning van zijn eigen megalomane universum is blijft minstens fascinerend. Net als de muziek die het vaak oplevert. De voorverkoop voor zijn Yeezus-show in de Ziggo Dome begint aanstaande vrijdag. Op social media werden bij de aankondiging ervan veel vraagtekens gezet bij zijn vermogen die enorme zaal te vullen. Die twijfels hebben wij niet. En Kanye West zelf doet daar überhaupt niet aan, zelftwijfel.-
(Leon Verdonschot)
Jamal’ door Toneelmakerij
Het is een nieuwe toneeltekst, geschreven en geregisseerd door Daniel van Klaveren voor een publiek van jongeren vanaf dertien jaar. ‘Normaal’ wordt dit stuk gespeeld in de schoolklas. Nu worden de laatste twee voorstellingen van de serie gespeeld in het eigen toneelhuis van de Toneelmakerij, een voormalige schuilkerk aan de Amsterdamse Lauriergracht. Jamal is een kind van ouders die uit Irak naar Nederland zijn gevlucht. In hem schuilt een dichter, een schilder. De rauwe spuitbussengraffiti die hij als een handtekening her en der achterlaat toont ook een andere Jamal, een woeste wolf, een wilde jongen met een woede die groter is geworden dan hijzelf. Zijn gesprekspartner is een vertrouwenspersoon op school, Matthieu, een vijftiger, getekend door het leven. Hun botsing van een klein uur is er een vol spannende wendingen en een paar haakse verrassingen. Sterk gespeeld door Peter van Heeringen en Majd Mardo.
(Loek Zonneveld)
Jamal op vrijdag 28 en zaterdag 29 maart om 19.30 uur in de Toneelmakerij, Lauriergracht 99c, Amsterdam, 020-5226070
Kunst
De filmmaker Renzo Martens (beroemd om zijn film Enjoy Poverty III) zei vorig jaar in de Johan van der Keuken-lezing: ‘We weten niet precies hoe de dynamiek tussen nieuwsbeelden en de behoeften van de kijker die ze vervullen in elkaar zit, en welke impact die op zijn beurt heeft op de gebeurtenissen in het veld. Nieuws op tv is in die zin iets ouds, iets pre-moderns, een medium dat niet weet wat het is. Er is veel nagedacht over de materialiteit van het medium. Vanaf ongeveer 1870 proberen kunstenaars zo te schilderen dat een schilderij geen weergave is van een of ander extern fenomeen – een ruïne, een veldslag, een naakte vrouw – maar van de bestaansvoorwaarden van het beeld zelf: hoe het doek zich verhoudt tot de verf, hoe de afbeelding een constructie is, wat die constructie met onze ogen doet, en welke “economie” dat alles dient.’ ‘Als we beelden van gefilmde mensen zien zouden we ons eerst even moeten afvragen waarom ze gefilmd werden, door wie, en welke functie die beelden voor ons vervullen. Pas daarna kunnen wij beginnen te begrijpen hoe wij en die mensen zich tot elkaar verhouden.’
Dat is een wijs woord, vond ik; het is iets om mee te nemen in het achterhoofd als je gaat kijken in Foam Amsterdam naar The Enclave van de Ierse filmer Richard Mosse. Vorig jaar vulde die installatie het Ierse paviljoen tijdens de Biennale van Venetië, en ik vond het een van de allersterkste presentaties daar, dat jaar. Ik schreef eerder: ‘The Enclave toont op een zestal schermen in een aardedonkere ruimte beelden gemaakt in het oosten van de Democratische Republiek Congo, een oorlogsgebied geplaagd door massamoorden, hinderlagen en systematisch seksueel geweld. Gewone verslaggeving doet de sheer hell die daar heerst altijd te kort, en Mosse’s project is een manier om te proberen zoiets toch zichtbaar en navoelbaar te maken. De conventies van oorlogsverslaggeving gaan bij hem samen met ongewone artistieke middelen, om te beginnen het gebruik van filmmateriaal waarin het groen is vervangen door helder magenta. Langzaam glijdt de steadicam door de rode natuur, langs soldaten en lijken, langs panische vluchtelingen en murw geslagen mensen, bijeengebracht voor een krankzinnig dorpsfeest, alles begeleid door een even zorgvuldig gecomponeerde geluidslaag.’
Die ingreep – alles wat groen is, is rood – maakt de films beklemmend als de roes-achtige scènes uit Apocalypse Now, als captain Benjamin L. Willard de rivier op vaart, de hel tegemoet. Het is misschien ook, denk ik, een aanwijzing, na te denken over die ‘materialiteit’, de bestaansvoorwaarden van het beeld zelf.
The Enclave, Foam Amsterdam, t/m 1 juni
(Koen Kleijnn)
Televisie
Precies twee eeuwen hebben we een grondwet. De televisie viert dat met De onderkoning, gedramatiseerde documentaire van Ramon Gieling en Pieter van Huystee, waarin de gebeurtenissen vanaf de aankomst van prins Willem Frederik bij Scheveningen tot en met zijn eed op de grondwet worden gereconstrueerd. Grote afwezige bij die laatste plechtigheid was Gijsbert Karel van Hogendorp. Die had onder Franse bezetting, samen met Van Limburg Stirum en Van der Duyn van Maasdam, niet alleen die Oranje-terugkeer voorbereid, hij had daarna geprobeerd een democratische grondwet in de geest van de Amerikaanse tot stand te brengen. Het leidde tot verbeten strijd met de eerste koning Willem, die op alle fronten won. Van Hogendorp, door jicht soms lopend met een ‘stokske’, eindigde niet als Van Oldenbarneveldt op het schavot, maar werd wel diep vernederd en van al zijn functies en onderscheidingen beroofd. Botsende ego’s, zeker, maar toch vooral ook ideologische strijd. Die combinatie levert voldoende stof voor ‘drama’, in de vorm van een soort Andere Tijden Special uit 1820, waarin door betrokkenen op de tragedie wordt teruggekeken. Willem zelf komt als enige niet aan het woord, maar zijn kritiek op standpunten en karakter van Van Hogendorp komen aan bod via zijn coterie. ‘Talking heads’ maar over de hele breedte voortreffelijk geacteerd (Gijs Scholten van Aschat, Hubert Fermin, Katja Herbers en vele anderen). Uiteraard barst het van de anachronismen in taal en houding, maar dat komt toegankelijkheid en levendigheid ten goede. De onderkoning is waardige viering van ons democratisch fundament.
NTR/VPRO, zaterdag 29 maart, Nederland 2, 20.20 uur
(Walter van der Kooi)