Televisie

Stromae - Dat ik het licht zag toen ik voor het eerst Formidable van Stromae hoorde wil ik niet beweren, maar dat het muzikaal eindeloos spannender en leuker was dan de flarden lichte muze die, en dat meestal ongewenst, voorbijkomen, dat is zeker. En toen had ik nog niet eens de woordspelende tegenstelling door tussen ‘formidable’ (jij) en ‘fort minable’ (ik) – wat zeg ik, ik begreep nog geen bal van de hele, complexe tekst waarin van alles overhoop wordt gehaald en waarin zelfs het refrein (‘geweldig; wij waren geweldig’; jij was geweldig; ik was rampzalig’) prikkelt zoals een popliedje zelden doet. En had ik nog geen weet van uiterlijk, mimiek, gestiek, kostumering en formidabele acts van deze bonenstaak Paul (Van) Haver die al wat tegenstelling lijkt qua huidskleur en gender belichaamt. Ach, YouTube is een zegen en ik hoorde en zag zijn oeuvre in concertregistratie- en clipvorm voorzover dat daar aanwezig is. En raakte geroerd door optredens waar massa’s jongeren vol overgave niet met clichés maar met intelligente teksten over liefdespijn, afwezige vaders en financiële crisis meezingen, al brengt dat de gelukkige jeugd, wereldvrede en werkgelegenheid natuurlijk ook niet. Toch, net als die kinderen heb ik uiteindelijk wel een straaltje licht gezien door de troost die kunst/amusement als deze/dit biedt. Deze bekentenis omdat de VPRO met een eigen documentaire over het fenomeen komt, waarin interviews met mensen uit zijn omgeving. Een vriendin; een Belgische dj; zijn oude muziekleraar; Nederlandse muzikanten die met hem werken (Thomas Azier; The Opposites). Maar Stromae zelf spreekt ook! Normaal heb ik vooraf gezien wat ik op deze plek aankondig. Dat was in dit geval onmogelijk: work in progress. Daarom ongezien aanbevolen. En wie een aansporing met meer autoriteit wenst: via de site van Radio 1 is een BNN-interview met fan Frans Timmermans te horen waarin hij, uitgebreider dan recent in College Tour, ingaat op inhoud en betekenis van Stromae’s werk.

Stromae, VPRO 3Doc, zaterdag 31 mei, Nederland 3, 21.25 uur.

Remy van Kesteren - Ook al jong, veelbelovend en veelzijdig: harpist Remy van Kesteren. De NTR volgde hem een seizoen waarin hij naast zijn ‘klassieke’ concertpraktijk wegen naar pop en jazz inslaat, aan een ballet met Hans van Manen werkt, met Kees van Kooten optreedt, compositieles bij Willem Jeths neemt, de harp ophaalt die hij in de VS gewonnen heeft (‘wel erg veel goud, net een B-film’), zijn zelfbedachte Dutch Harp Festival organiseert, vriendin, vriendenkring en moeder tijd en aandacht moet geven en elke dag vier tot zes uur moet zien te studeren. Terwijl steeds meer mensen op steeds meer vlakken aan hem trekken. Het lijkt onmogelijk en dat dreigt het ook te worden. Tel daarbij op een eeuwig gevoel van ontevredenheid over eigen prestaties en je hebt het portret van een geniale, aardige, intelligente, genietende maar ook tobbende muzikant. (Walter van der Kooi)

Jan Kelder, Remy van Kesteren – De wereld als harp. NTR Podium, zondag 1 juni, Nederland 2, 13.00 uur.

Kunst

Een paar dingen die niet over het hoofd gezien mogen worden, ook al lopen ze al een tijdje. In Rijksmuseum Twenthe gaat de hele zomer nog Rubens, Van Dyck en Jordaens, de Vlaamse Barok , een overzicht van vijftig schilderijen en tientallen prenten uit het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, dat wegens verbouwing gesloten is. De samenwerking zal dit najaar (vanaf 14 september) worden voortgezet met Jan van Eyck en de ontdekking van de wereld. In Stedelijk Museum Alkmaar loopt tot en met 29 juni de tweede helft van de interessante (zij het een tikje opgefokt gepositioneerde) tentoonstelling over Jacob Cornelisz. van Oostsanen – de andere helft hangt in het Amsterdam Museum.

In Dordrecht is de fraaie herschepping van de kunstcollectie van Koning Willem II te zien (tot en met 15 juni). Willem II heeft te lijden onder merkwaardige fluctuaties in zijn historische reputatie – van oorlogsheld van Europees formaat, gehuwd met een keizersdochter, vader van vijf kinderen (en een half dozijn onwettige) tot potentiële verrader in de Belgische Opstand en weifelende biseksueel, die misschien wel katholiek werd en zich vergaloppeerde met zijn financiën. Dat laatste leidde tot de verkoop, in 1850, van zijn enorme kunstcollectie. Dordrecht brengt daar het nodige van bijeen, waaronder Man in oosters kostuum van Rembrandt uit Metropolitan, New York en La Colombina van Leonardo da Vinci’s leerling Francesco Melzi uit 1520.

In BOZAR Brussel nog tot 3 augustus de fenomenale Michael Borremans , en een eindje verder naar het zuiden, in het hoogst merkwaardige vroeg-negentiende-eeuwse mijnwerkersstadje van Le Grand Hornu, een overzicht van het werk van het ontwerpersduo Sofie Lachaert en Luc d’Hanis, Tranches de Vie. Lachaert en d’Hanis behoren tot de meest inventieve en geestige ontwerpers van de Benelux, en hun tentoonstelling is de omweg meer dan waard. (Koen Kleijn)

Film

Shirley - Visions of Reality. Shirley is volgens het persbericht de eerste speelfilm van‘ _found footage-filmer’ Gustav Deutsch. Maar de vraag is of het hier inderdaad om een ‘speelfilm’gaat. Het werk is, opnieuw volgens het persbericht, ‘een gestileerde ode’ aan Edward Hopper. Verder: ‘De personages bewegen zich in precieze reproducties van Hoppers beroemde schilderijen zoals _Office at Night, Western Motel, New York Movie en A Woman in the Sun.’

Biografische films over kunst zijn niet altijd even interessant, omdat alle aandacht in de vertelling uitgaat naar het leven van de kunstenaar, met de schilderijen bijna terloops op de achtergrond.

Met Shirley doet Deutsch iets nieuws: hij herschept de originele Hoppers door de personages, een vrouw en een man, tot leven te wekken en hen in een historische en culturele context te plaatsen. Door de subjectieve camerablik verdwijnen de kaders die de lijst van het schilderij vormen, zodat de kijker in het werk stapt. Daarmee betreed je ook het verhaal: in New York volgt een actrice, Shirley (Stephanie Cumming), de ontwikkelingen in de wereld en op het gebied van cinema vanaf eind jaren dertig tot rond begin jaren zeventig. Ze mijmert over de relatie tussen politiek en kunst, bijvoorbeeld over regisseur Elia Kazan die voor de House Committee on Un-American Activities tegen zijn collega’s getuigde en daarna een dagbladadvertentie plaatste waarin hij zijn daad rechtvaardigde door zijn weerzin tegen het communisme uit te leggen. En de vrouw staart. Naar de toeschouwers in een art-deco-bioscoop die naar Humphrey Bogart op het scherm turen. En dan weer, in een ander ‘schilderij’, kijkt ze naar buiten. Gevolgd door halfnaakt liggend op het bed de schaduwen op de muur bestuderen terwijl ze Plato leest. Vooral dat laatste schept spanning doordat de ietwat horkerig klinkende titel wordt geduid. De ‘visies op de werkelijkheid’betreffen die ambigue aard van het beeld waar we naar kijken: een filmbeeld van een geschilderd beeld van iets dat aanvankelijk alleen voor de kunstenaar bestaat. En wat is dan ‘echt’?

Hopper wordt minutieus nagebootst, en de vraag is of Deutsch met Shirley iets meer creëert dan wat al in de originelen aanwezig is, namelijk het kernmotief van de mens als eenzaam subject in een anonieme wereld van strakke lijnen en gladde oppervlakten. Shirley is dus een ‘speelfilm’, maar Hopper is in veel opzichten al ‘cinema’. Het bekijken van zijn werk impliceert licht en beweging, en met een beetje verbeelding zelfs geluid. Misschien is Deutsch’film vooral dat: een ‘ode aan Hopper’.

In mei en juni besteedt EYE speciale aandacht aan Gustav Deutsch. Op 31 mei draait Film ist. A Girl and a Gun. Op dezelfde dag is zowel Deutsch als art director Hanna Schimek aanwezig voor een introductie bij de voorstelling van Shirley – Visions of Reality. Op 3 juni zijn de twee makers aanwezig voor de masterclass ‘Visions of Reality’.

Edge of Tomorrow. In de sciencefictionfilm Edge of Tomorrow speelt Tom Cruise de rol van een soldaat die heen en weer in de tijd reist, Groundhog Day-achtig. Maar meer: Tom Cruise als futuristische soldaat die zonder enige twijfel serieus gaat kijken, verliefd gaat worden en vijanden bij bosjes gaat afslachten met allerlei superwapens. En ik durf te wedden dat hij op een motor gaat rondscheuren. Toegegeven, dat is vals spelen, want ik zag dat tot mijn grote vreugde in de trailer. Waar het om gaat is dat Cruise een oeuvre heeft. Zijn Ethan Hunt is mijn persoonlijke favoriet, vooral in Brian de Palma’s fabuleuze Mission Impossible (1996). Zo’n carrière schept verwachtingen, en dat is goed. Want hij is een filmster die je wil volgen, sterker, hij is Amerika’s laatste filmster, in ieder geval volgens dit recente artikel in The Village Voice.
(Gawie Keyser)

Te zien vanaf 31 mei

Muziek

Fans

Mooi thema op NPO Doc deze week: niet artiesten staan centraal, maar hun fans. Tijdens de ‘Golden Groupies’-week komen onder meer documentaires langs over de wonderlijke fans van Kate Bush (die dit jaar voor het eerst in 35 jaar weer optreedt), de hondstrouwe van Bruce Springsteen (die hun eigen filmpjes instuurden voor Springsteen & I) en de bloedfanatieke van Bob Dylan (in Jos de Putters How Many Roads). Leon Verdonschot

NPO Doc, 31 mei t/m 6 juni. Voor een overzicht van de documentaires, zie hier.