Televisie – Walter van der Kooi
Houdt God van vrouwen? – Zaterdag 9 augustus, Nederland 2, 9.15 uur.
De nieuwe afgang van Ajax tegen PEC Zwolle zou volgens de omroepgidsen alleen op Radio 1 hoorbaar zijn, maar ik kwam het staartje zappend in beeld op Fox tegen. Nog gratis ook. Toch maar als tip het begin van het voetbalseizoen vanaf vrijdag in klassieke formule: samenvattingen bij de NOS, zondags ‘met bord op schoot’ (wat voor ‘ons soort mensen’ misschien opgaat maar verder nergens op slaat omdat de gemiddelde Nederlandse dineraanvang op 17.45 uur schijnt te liggen). Profiteer zolang het niet achter de betaalmuur verdwijnt. Negeren of haten mag ook.
Qua speelfilms zit de liefhebber deze week niet slecht: donderdag Kubricks Spartacus, Fremdkörper in zijn oeuvre, maar inmiddels als top in het genre erkend (RTL7 23.55 uur). En Vertigo in VPRO’s korte Hitchcock-reeks op vrijdag, Nederland 2, 23.40 uur.
De echte tip betreft nota bene een zoveelste herhaling. Gemaakt door TV Oost (met steun van het onvolprezen en dus binnenkort wegbezuinigde Mediafonds), daarna erkend en uitgezonden door NCRV’s Dokument en nu opgenomen in ‘NPO Doc op 2’ onder vleugels van de VPRO. Een curieuze ontwikkeling waaruit steeds bredere erkenning spreekt voor Houdt God van vrouwen?, documentaire van Emile van Rouveroy van Niewaal. Portret van Hilligje Kok-Bisschop, wier meisjesnaam curieus is voor een belijdend lid van de Staphorster ‘orthodox reformatorische gezindte’. Maar meer en meer ontwikkelt ze zich tot zwart schaap van de zwartbekousde familie. Zij wenst niet te berusten in het standpunt dat haar kerk inzake positie en rechten van vrouwen inneemt, noch in dat van de SGP. Buitengewoon volhardend en moedig is ze in het trotseren van de mannenbolwerken, in het bevragen van hun opvattingen, in het toegang eisen, letterlijk en figuurlijk, tot waar vrouwen niet horen te komen.
Het beklimmen van de trap naar de kansel in een overigens lege kerk, elders in Nederland, om te ervaren hoe dat voelt, is metafoor. Haar kinderen worden moe van haar strijd en begrijpen niet waarom ze bij een club wil blijven horen die haar als vrouw en als persoon negeert en schoffeert. Om het nog complexer te maken: haar dochter, die ook niets van de kerkelijke machthebbers lijkt te moeten hebben, vindt dat ze met haar gedram hun mooie, troostvolle geloof schade berokkent door de negatieve publiciteit die het oplevert. Haar zoon neemt haar juist kwalijk dat ze niet bij zijn bruiloft met zijn man is gekomen. Is dat omdat ze zijn homoseksualiteit verwerpelijk vindt of omdat ze zich toch aantrekt wat de mensen vinden? Ze blijkt daarin verscheurd. Maar de kostelijke scène waarin hij haar een nieuwe jas laat kopen (voyant rood met enorme capuchon – terwijl ze nog niet lang geleden klederdracht droeg) en haar vertelt hoe mooi ze is, maakt duidelijk dat het uiteindelijk goed blijft tussen hen. En wie Van der Staay eens in een wat minder overtuigende rol wil zien dan hij in het parlement heeft, moet ook vooral kijken. Mooie film over een moedige, geestige Dona Quichote die haar zware leven als weduwe nog verzwaart door deze niet te winnen strijd (ze treedt uit de kerk) maar voor wie kennelijk geldt ‘hier sta ik, ik kan niet anders’.
Popmuziek – Leon Verdonschot
Appelsap – Zaterdag 9 augustus, Oosterpark.
Er was in het verleden nogal wat te doen over de locatie, een discussie die terug te voeren was op de principiële vraag wie een park uiteindelijk vooral toebehoort: de omwonenden, of de stad. Het zou zonde zijn als hiphopfestival Appelsap in het Oosterpark te veel samenvalt met dat debat, want ook dit jaar is het programma een mooie mix van de gevestigde en de nieuwe in hiphop en de meest brede randen daarvan. Van de Schotse muzikale veelvraat Hudson Mohawke tot de Nederlandse vleesgeworden bravoure Ronnie Flex. En de makers van de beste Nederlandse hiphopalbums van vorig en dit jaar: de Jeugd van Tegenwoordig en Typhoon.
NOFX – 12 augustus in de Melkweg
Er zijn verschillende goede redenen om naar een optreden van NOFX te gaan, de punklegende die ieder jaar wel een keer de Melkweg aandoet. De gulle hand punkklassiekers die de band heeft geschreven. Het feit dat weinig frontmannen in de rock zo overtuigend nonchalance kunnen acteren als NOFX-zanger Fat Mike. Of misschien wel de belangrijkste: geen enkele band ter wereld is zo gevat in hun teksten tussen de nummers door. En die duren bij NOFX ook maar een minuut of twee, waardoor een NOFX-show ook valt te beschouwen als een standup comedy-avond onderbroken door muziek.
Film – Gawie Keyser
Hercules in 3D – Nu te zien
Halfgod Hercules is door de jaren heen een gewild personage gebleken in de wereld van film, televisie en strips. Talloze titels zijn er gewijd aan zijn avonturen, waarvan de fijnste nog altijd Mario Bava’s psychedelische Hercules in The Haunted World (1961) is, met Reg Park in de hoofdrol. Nu is er de zoveelste versie: de Hollywoodfilm Hercules 3D van Brett Ratner waarin krachtpatser Dwayne ‘The Rock’ Johnson in opdracht van de koning van Thracië een leger erge aanvallers moet verslaan. Dat doet hij samen met een stuk of vijf trouwe vrienden, waaronder de beeldschone amazone Atalante, die in de film niet al te veel sprintjes trekt zoals ze luidens de mythe hoort te doen, maar desalniettemin schitterend kan boogschieten. Classici zullen wel zuchten bij het lezen van deze zinnen, te meer wanneer ze de twijfelachtige relatie tussen de populaire cinematografie en de Griekse Oudheid in de herinnering brengen, vooral Wolfgang Petersens Troy uit 2004, een film waarin er geen enkele god te bekennen valt. Maar: het nieuwe Hercules is een aangename verrassing. Hoewel de film een aaneenschakeling is van spectaculaire gevechten valt vooral het bewuste spel met mythe en realiteit op. De suggestie is dat de werken van Hercules uit de mythe echt zijn gebeurd, hoewel de meeste personages in de film dat niet geloven. De held twijfelt zelf ook. Dat kan ook niet anders, want hij is tamelijk psychotisch, ook volgens het klassieke verhaal. In een heerlijke scène in de film is Hercules vastgeketend terwijl de maniakale koning dreigt zijn eigen dochter te vermoorden om zo aan de macht te blijven. Op dat moment praat een ziener op hem in; hij dwingt hem de vraag te beantwoorden: wie ben jij écht? Dan ziet Hercules de waarheid onder ogen: hij ís geen gewoon mens, maar een halfgod. Hij bevrijdt zichzelf met zijn wonderbaarlijke kracht – en verslaat vervolgens een heel leger in z’n eentje (min of meer). Tijd voor al te veel zelfreflectie is er ook niet, want in de talloze actiescènes vloeit de adrenaline vrijelijk. De dialogen zijn krakkemikkig, maar steengoede acteurs als John Hurt, in de rol van de koning, weten wel raad met teksten als ‘Release the wolves!’ Redenen zijn er genoeg om Hercules 3D te wantrouwen. Feit is wel dat het werk de klassieke Oudheid redelijk heel laat terwijl de conventies van zo’n grote film stap voor stap worden gevolgd. Dat is al met al een fijne combinatie.
Toneel – Loek Zonneveld
The Entertainer is terug – Van 13 t/m 23 augustus in de Stadsschouwburg Amsterdam
Het toneelstuk The Entertainer(1957) van John Osborne koppelt het verval van een ineenstortend wereldrijk aan de afbladderende reputatie van de kunst van het komediespelen en dat allemaal weer aan de neergang van de ras-komediant Archie Rice, overigens een niet te missen wereldrol van Gijs Scholten van Aschat. De keuze van bewerker en regisseur Eric de Vroedt om de ontbinding van Rice en zijn familie te ensceneren als front-zaal gespeelde vaudeville is gedurfd en werkt door de perfecte uitvoering als een trein. De harde stijl creëert als het ware een vangnet om het stuitend karakter van de meedogenloos weergegeven vrije val van een gewezen top-artiest überhaupt te kunnen incasseren. Want je weet van pijnlijkheid af en toe niet waar te kijken. Het stuk is genadeloos. De voorstelling is dat ook. Door de kitchen-sink treurigheden binnen de familie in te kleuren met de vettige schmink en de zweetgeur van het variété en door aan de andere kant de podiumscènes in het theater van Archie Rice op te schonen met een bedrieglijk soort huiselijkheid (Scholten van Aschat doet ongekend goeie staaltjes stand-up comedy uit een oude doos), ontstaat een uitgebalanceerd beeld van ondergang. Waarbinnen theatraal vrijwel alles is toegestaan. Van de tragikomische elegantie bij echtgenote Phoebe Rice (een mooie rol van Janni Goslinga), tot de boosaardige dochter Jean (Mariana Aparicio Torres) en de stille tragiek van aartsvader Billy (Fred Goessens). Deze voorstelling is het product van onwijs geestig teamwork en heel veel speelplezier. Met een centrale rol voor Alwin Pulinckx die niet alleen briljant toneel speelt maar ook sterk muziek maakt en langs zijn neus weg ook nog goochelt.
Kunst – Koen Kleijn
Een paar kleinere tentoonstellingen in het zomeraanbod: Geschenken voor Willem III – Kunstenaars eren de Koning, in Museum Paul Tetar van Elven, Delft. Dat is een klein museum, het voormalig woonhuis van de schilder; de tentoonstelling behelst een serie tekeningen en olieverfpaneeltjes die door de kunstenaarsvereningingen Arti (Amsterdam) en Pulchri (Den Haag) bijeengebracht werd als geschenk aan de koning bij zijn 25-jarig regeringsjubileum in 1874 en zijn huwelijk, in 1879. Kruiperigheid van de bovenste plank; werk van David Bles, Cornelis Springer, Louis Apol, Herman te Kate, Willem Roelofs, Henriëtte Ronner-Knip etcetera. museumpaultetarvanelven.nl
Verder: De School van Barbizon en de Haagse School, van Daubigny tot Weissenbruch in Museum Gouda. Het museum bezit het legaat van de Haagse schilder Paul Arntzenius (1884-1965), die werk aankocht om de ‘vibratie van de stilte.’ Fraai werk van Daubigny, Fantin-Latour, Courbet, Redon, Tholen, Maris, Mesdag, Israëls en Weissenbruch. En als u daar toch bent, bezoek dan ook Rembrandt in Zwart Wit, een overzicht van honderd etsen. museumgouda.nl
Nog vroeg, maar alvast: EYE in Amsterdam begint dit najaar een interessante serie evenementen waarin film, kunstfilm en kunstenaars op een nieuwe manier worden bijeengebracht. Centraal in de serie staan Marlene Dumas en Anthony McCall die dit najaar tentoonstellingen in Amsterdam hebben (Dumas in het Stedelijk vanaf 6 september, McCall in EYE). Heel aardig lijkt mij een compilatieprogramma over Futuristische Cinema, waarvan eigenlijk maar één film bewaard is, Thaïs van Anton Giulio Bragaglia. Daarvan brengt EYE na 98 jaar de Nederlandse première. (9 september, 19.15 uur). Ook interessant is de combinatie tussen experimentele film en de cello; daarbij treedt de energieke jonge Hongaarse cellist Örs Köszeghy (ook van Amsterdam Sinfonietta) op met Études Solares van Frank Scheffer en Opus II, III, IV van Walter Ruttmann (16 september, 19.15 uur). Marlene Dumas Goes to the Movies, onder meer over Jean Genets Un chant d'amour uit 1950 en Carl Theodor Dreyers La passion de Jeanne d'Arc uit 1928 volgt op 30 september.