Film - Gawie Keyser

Chef!

Eten en film vermengen is populair. Er bestaan hele festivals rond films waarin eten een of andere symbolische of culturele betekenis heeft. Wat dat precies is, ontgaat mij vaak. Maar goed, het bereiden van voedsel, het verfilmen van dat proces en het eten van het eindproduct hebben onmiskenbaar een onweerstaanbare aantrekkingskracht. Of het allemaal zó spannend wordt in Jon Favreau’s nieuwe film Chef valt nog te bezien. Het verhaal gaat over topchef Casper (Favreau) die via sociale media een restaurantcriticus uitscheldt. Een mediaschandaal volgt waarna hij ernaar kan fluiten nog fatsoenlijk te kunnen werken. Samen met zijn getrouwe keukenhulpen reist hij al kokende in een rijdend restaurant naar Californië. Tijdens de reis bereidt Casper vooral traditionele Amerikaanse gerechten. Ook in Chef is eten dus een metafoor, misschien een verwijzing naar een hunkering naar sobere, maar eerlijke tijden.

Te zien vanaf 4 september

A Most Wanted Man

John Le Carré’s roman A Most Wanted Man (2008) kreeg de wind van voren van veel critici. Men vond het verhaal niet echt spannend, omdat de auteur te opzichtig een moreel oordeel lijkt te vormen. The New York Times wijst in dit verband naar ‘weerzin bij de auteur’ voor de wijze waarop de Verenigde Staten alle regels met de voeten treden tijdens het opsporen en berechten van terreurverdachten. De grenzen in de huidige conflicten, vooral in de war against terror, zijn duidelijk gemarkeerd, vervolgt de krant, anders dan tijdens de Koude Oorlog, het tijdperk waarin Le Carré zijn beste boeken schreef.

Die kritiek is begrijpelijk. Toch is het ook mogelijk dat Le Carré met zijn roman juist de morele verwarring bij progressieven in de huidige tijd onderzoekt. Twee belangrijke personages in het verhaal zijn een jurist werkzaam voor mensenrechtenorganisatie en een bankier die in het reine wil komen met zijn verleden, vanwege een vader die dubieuze zaken deed met de Russen.

In Hamburg, uitgerekend de stad waar Mohammed Atta en anderen de plannen voor 9/11 smeedden, raakt zowel de jurist als de bankier verstrikt in een intrige rond Issa, een jongeman die beweert een Tsjetsjeense vluchteling te zijn, en aangeeft dat hij medicijnen wil studeren in het Westen. Maar dan blijkt hij ook erfgenaam te zijn van een flinke som geld. Wanneer westerse intelligentiediensten vermoeden dat hij het geld naar terreurorganisaties wil wegsluizen, ontstaat de vraag of hij wel zo onschuldig is.

In Anton Corbijns filmversie van de roman speelt de eerder dit jaar overleden Philip Seymour Hoffman de rol van een Duitse inlichtingenofficier. Robin Wright is een CIA-agente en Rachel McAdams is te zien als Annabel, de juriste die alleen maar het beste voor Issa wil. Willem Dafoe is Brue, de bankier die veel heeft goed te maken.

Te zien vanaf 4 september

Kunst - Koen Kleijn

Goed, we gaan beginnen aan een drukke herfst. Net geopend in De Pont, Tilburg: Robert Zandvliet, Stones & Sketches, tekeningen en schilderijen, vanaf 30 augustus. Deze week opent Marlene Dumas: The Image as Burden in het Stedelijk Museum Amsterdam, haar eerste grote solo in twintig jaar, met meer dan honderd werken. Zeker geen inkoppertje, denk ik. Twee weken later begint de beoogde blockbuster van het Gemeentemuseum in Den Haag, Marc Rothko, vanaf 20 september. Veelbelovend.

In De Hallen Haarlem, ook vanaf 20 september: film en video van Michel Auder, een Franse filmer uit die opgang maakte in de jaren zestig, tussen Warhols Factory en de Nouvelle Vague in. Auden ontwikkelde een eigen genre, half homevideo, half experimenteel. Daaraan toegevoegd: werk van Christian Friedrich.

Ietsje verder weg, maar leuk voor de planning van de herfstvakantie: Sufficient Force. Minimal art, conceptual art en land art.Amerikaanse avant-gardekunst uit de jaren zestig in Kröller-Müller. Judd, LeWitt, Hesse, Serra, Smithson, Nauman en dergelijke, vanaf 11 oktober. Mocht het een koude herfst worden, dan naar Singer Laren voor de zon van Raoul Dufy – niet alleen schilderijen, ook stofontwerpen en jurken (Dufy kon alles).

Popmuziek - Leon Verdonschot

Johnny Cash - 12/13 september, Steentjeskerk Eindhoven, 20/15:30 uur

Hij had het zelf wellicht niet vermoed toen hij zijn kerstalbums opnam of in nummers getuigde van zijn christelijke geloof, maar Johnny Cash is de laatste jaren uitgegroeid tot een rock-’n-roll-icoon. Het aantal Cash-tributebands moet wereldwijd minstens in de vele honderden lopen. De beste in Nederland zijn de Def Americans, die vorig jaar bijna tweeduizend Cash-fans naar het Eindhovense Klokgebouw trokken op Cash’s sterfdag. De Johnny Cash Memorial vindt dit jaar plaats op een nieuwe plek: de Steentjeskerk in Eindhoven. Met op 12 september (Cash’s sterfdatum) de theatershow House of Cash, en een dag later veel optredens, waaronder van Def Americans.

Morrisey

De Britse zanger Morrisey (die vorige week nog een nieuwe paragraaf aan zijn dierenactivisme toevoegde door vleeseters te vergelijken met pedofielen) heeft toch nog een Nederlandse datum aan zijn Europese tournee toegevoegd: op 28 oktober staat hij in TivoliVredenburg. Morrisey’s ruzie met zijn inmiddels voormalige platenmaatschappij is dermate uit de hand gelopen dat zijn album niet eens meer op Spotify of iTunes staat. Zonde. En het geeft te vrezen voor zijn volgende boek: dan zal hij opnieuw een pagina of tweehonderd inruimen om alsnog zijn gelijk te halen.

Het album ligt (nog) wel in de platenzaak. En valt integraal te beluisteren op YouTube:

Televisie - Walter van der Kooi

Nieuw seizoen van Tegenlicht

Zondag 7 september begint het nieuwe Tegenlicht-seizoen. VPRO, NPO 2, 21.00 uur. Is toenemend vergeten een individuele tragedie voor betrokkene en omgeving, breedschalig verdwijnen van vastgelegde documentatie is een collectieve dreiging. Daarover maakte Bregtje van der Haak Digitaal geheugenverlies. In een tijd waarin we meer vastleggen en opslaan dan ooit, en mede daarom ‘achterhaalde’ instituten als bibliotheken gesloten worden, verdwijnt er meer informatie dan ooit vanwege beperkte houdbaarheid van de nieuwe gegevensdragers. Effect: alsof simultaan mondiaal bibliotheekbranden woeden.

Tegenlicht wil over het algemeen ook aandacht voor positieve ontwikkelingen (in dit geval zijn dat vooral defensieve maatregelen), maar de angst slaat een mens om het hart. Hakken in steen, ganzenveer en perkament, pen en papier, ze waren zo gek nog niet. Informatief als altijd. Een week later: De nieuwe makers. Over een ‘nieuwe industriële revolutie’ waarin het makkelijker wordt door goedkopere materialen en toegankelijker kennis zonder grote investeringen nieuwe producten te maken. Welke gevolgen heeft dat voor het economisch systeem? Regie Martijn Kieft.

Top of the Lake

8 september start een tv-serie van onvolprezen filmregisseur Jane Campion: Top of the Lake. Spelend in een, in meerdere betekenissen, enge Nieuw-Zeelandse dorpsgemeenschap. Politievrouw, ooit daar weggevlucht, wordt zowel met haar verleden als met vermissing en criminaliteit geconfronteerd. Geweldige rol van Elisabeth Moss (Peggy Olson in Mad Men). Angstaanjagend mooi landschap, dito verfilmd. Hier en daar luchtgevend absurdisme. Maandags NPO 2, 23.00 uur.

Jihadstrijders

Op 11-9(!) brengt BNN een special over Nederlandse jihadstrijders in Syrië. Kern is Paradijsbestormers, documentaire van Floor van der Meulen. In die film komt trouwens maar één van hen aan het woord, de 27-jarige Abu Gharib, maar dat is op zichzelf al bijzonder. Verdere hoofdpersonages zijn de Syriërs Abu Hassan, die Gharib gewond op straat tegenkwam, het jihadgehalte van zijn nieren proefde en hem verder hielp; en Ahmad Alboy. Ze zijn met vrouw en kinderen gevlucht naar een Turks dorp. Ook Gharib herstelt. Hassan en Ahmad komen herkenbaar in beeld, van de Nederlander zien we alleen de ogen. Zijn stem lijkt niet vervormd. Vierde personage is de in Nederland wonende moeder van een andere Syriëganger. Zij wordt gespeeld en ingesproken door actrices, maar haar teksten klinken authentiek. Van haar komen de meeste bedenkingen. De mannen kennen die niet. Natuurlijk gaan ze de strijd weer in, ook al is hun jonge vrouw zwanger (Gharib) of zijn vrouw en kinderen wanhopig over aanstaand vertrek van man en vader (Ahmad). Eigenlijk denk je hun religieus vertoog wel te kennen, maar het zo gedetailleerd te horen is heftiger dan je zou denken. De dood schrikt hen niet af door de zekerheid van het Paradijs. Zelden hoor je meer over de daar wachtende maagden. Wel is er de ‘voorspraak’. Gharib probeerde (vergeefs) zijn moeder te verzoenen met zijn jihadvoornemen omdat zij bij martelaarsdood mee zou mogen naar het Paradijs. Ahmad weet zelfs dat hij zeventig dierbaren mag meenemen, van wie alle zonden worden vergeven. Arithmétique islamique. Abu Gharib bestrijdt dat zijn kameraden drop-outs zijn (zoals ook Grunberg recent beweerde): allemaal behoorlijke opleidingen. Dat zou best kunnen kloppen. Tot de Dag des Oordeels zal hun strijd duren. NPO 3, 21.00 uur.

Toneel - Loek Zonneveld

Hamlet vs Hamlet - _(even) terug - en meer dit najaar _

Toneelgroep Amsterdam en Het Toneelhuis in Antwerpen zijn een meerjarige verbintenis aangegaan. Afgelopen seizoen leverde dat een gloednieuwe bewerking op van Hamlet , op een tekst van Tom Lanoye en in de regie van Guy Cassiers, Hamlet vs Hamlet. Een in veel opzichten memorabele voorstelling. Door Abke Haring als de androgyne Deense prins – dat hij door een vrouw wordt gespeeld ben je overigens na een paar minuten vergeten. Door de bijzondere scenografie van het duo Ief Spincemaille en Stefan Alleweireldt, die niet alleen van een grote schoonheid is maar ook van een uitzonderlijke ruimtelijkheid, alsof we in een kosmisch brein naar binnen kijken, een hologram vol duistere fantasieën. Door het subtiel onhoorbaar-hoorbare soundscape van Diedrick de Cock. En natuurlijk door de bewerking van Lanoye. Met een pragmatische verklaring voor het snelle huwelijk tussen Hamlets moeder en de oom-moordenaar Claudius. Koningin Gertrude (een grootse rol van Chris Nietveld): ‘Het land ging voor. Ik heb jou willen sparen./ Een lege troon veroorzaakt groot gevaar./ Jouw tijd komt later. Jij was nog niet klaar.’ En, even later in dezelfde scène: ‘Er zijn – wanneer men vorst is of vorstin –/ Beslissingen die men aanvaarden moet./ De kroon is groter dan onze persoon.’ Hamlets boezemvriend en klankbord Horatio is geschrapt. Daarvoor in de plaats kwam de geest van Yorick, de lievelingsnar van Hamlet, verbeeld en verklankt door Katelijne Damen. Ze zijn samen vanaf het begin, hun handenspel is simultaan, de geest van de nar is ook de enige die Hamlet mag aanraken, hem in de openingsscène zelfs teder mag omarmen. Deze bijzondere voorstelling komt terug naar Amsterdam, heel kort maar. De opvolgster in de samenwerking tussen Amsterdam en Antwerpen wordt Maria Stuart van Schiller, te regisseren door Ivo van Hove, verwacht in december. Er komt ook een ander soort opvolgster: Tom Lanoye heeft King Lear omgeschreven tot Koningin Lear , Frieda Pittoors speelt de titelrol, Eric de Vroedt regisseert. Geboekt voor maart en april 2015.

In het kader van het Theaterfestival speelt Hamlet vs Hamlet op zondag 7 september in de Stadsschouwburg Amsterdam, in het nagesprek ziet en hoort u Guy Cassiers en Chris Nietveld. De voorstelling speelt verder van 30 september t/m 4 oktober op dezelfde locatie.