Film - Het is Jezus

Iets om naar uit te zien: The Salesman, de nieuwe film van de Iraanse cineast Ashgar Farhadi. Hij maakte in 2011 het schitterende A Separation, over een moeder die van haar man wil scheiden om met haar dochter in het buitenland te gaan wonen. Maar dat weigert hij.

In zijn nieuwe film koppelt Farhadi luidens het persbericht ‘realisme aan suspense, wat resulteert in een bijzondere schets van het hedendaagse Iran’.

The Salesman is de openingsfilm van World Cinema Amsterdam, een festival met werken van regisseurs uit Latijns-Amerika, Azië en Afrika. Dit jaar staat Turkije centraal, met acht lange en zes korte speelfilms waarin de makers reflecteren op actuele politieke en maatschappelijke ontwikkelingen. Het competitieprogramma bestaat uit negen films uit onder meer Brazilië, Tunesië, Egypte, Zuid-Korea en Turkije. Verdere programmaonderdelen zijn ‘Go Cuba!’ en ‘Women in World Cinema’.

Niet minder avontuurlijk dan World Cinema, maar dichter bij huis is de nieuwe film van de Belgische acteur en regisseur Bouli Lanners. Les Premiers, Les Derniers heeft zoveel verhaallijnen en personages dat je na vijf minuten al vreest dat de boel uit elkaar gaat spatten. Hoe kan het ook anders in een verhaal waarin niemand minder dan Jezus zich hoogstpersoonlijk en in levenden lijve met het een en ander gaat bemoeien. Het is een kluif, deze film, maar uiteindelijk is er genoeg om enthousiast over te zijn.

Lanners is te zien in de rol van een premiejager (of huurmoordenaar of iets dergelijks) genaamd Gilou die samen met zijn partner Cochise (Albert Dupontel) in opdracht van een gangster op zoek is naar een telefoontje waarop beelden van een moord staan. Het toestel belandt in de handen van twee zwakbegaafde zwervers, een jongen en zijn vriendin, die op zoek zijn naar haar verloren kind.

Dan is er nóg een bende, smokkelaars of zoiets. En: een herbergier van middelbare leeftijd gespeeld door de veteraan Michael Lonsdale (een paar jaar geleden samen met Jeanne Moreau en Claudia Cardinale te zien Gebo et l _’__ ombre_ van de Portugese regisseur Manoel d’ Oliviera).

Plus, een verrassing: de grote Max van Sydow in een bijrol. Hij speelt een begrafenisondernemer, en de scène waarin hij een gemummificeerd lijk begraaft, compleet met oratie en het zingen van een lied, is een absoluut hoogtepunt, ook al heeft dit misschien niet zo heel erg veel met de film zelf te maken.

Als dit alles absurd klinkt, dan is dat wellicht de bedoeling van regisseur Lanners, hoewel de hoofdpersonages aan het einde een betekenisvolle verandering doormaken wat betreft de wijze waarop ze in het leven staan. Sterfelijkheid en moraliteit zijn thematische ijkpunten terwijl het verhaal zich ontwikkelt tegen een achtergrond van wijde beelden van het grijze Belgische landschap. De vreemde figuren zijn zo vreemd dat het niet echt verrast wanneer een zwerver met een iconisch Christus-uiterlijk zich met de plot gaat bemoeien. Een gouden greep van Lanners is dat hij de zwerver met een volmondig ja laat antwoorden wanneer iemand hem gewoon op de man af vraagt of hij nu echt Jezus is. Oké, het is Jezus, denk je dan. Het zal wel kloppen. Met zo’n kijkhouding is Les Premiers, Les Derniers meer dan de moeite waard.

World Cinema Amsterdam, van 18 tot 27 augustus. Meer informatie: worldcinemaamsterdam.nl.

Les Premiers, Les Derniers is te zien vanaf 18 augustus

Gawie Keyser

Televisie - Eerst de lente, dan de zomer

Als vroegtwintiger vervloekte ik mijn Hollandse geboorte toen ik over de Trobrianders las. Die eilanders begonnen al jong en vrolijk aan seks, met blijde instemming van de volwassenen en zonder verplicht vaste partner. Wat was me, daar opgegroeid, een hoop onwetendheid en angst bespaard gebleven. Twintig jaar later zag ik in de Japanse reeks Verre volken (NOS 1978) die Melanesiërs met eigen ogen aan het werk. Lange rijen schaars geklede meisjes en jongens vierden het oogstfeest door bij het zingen van pikante liederen de ‘copulatie’ (zoals de deftige commentaarstem het noemde) plastisch en gierend na te bootsen. Het verschil met mijn gruweldanslessen kon niet groter. De jonkies mochten het (buiten zicht) ook echt met elkaar doen, zolang ze maar niet samen aten: dat was alleen voor getrouwden (helemaal zonder taboes gaat het kennelijk niet). Paradijselijk bleek het trouwens niet echt. Ondanks al die vrij- en blijheid waren er stamoorlogen na aanranding, crimes passionels en volksgerichten inzake al dan niet valse beschuldiging van seksuele avances door getrouwden. Het blijft, kortom, behelpen.

Deze confidentie doordat ik komische sketches zag, Infantilio getiteld, die in het kader van 3Lab worden uitgezonden. Daarin spelen kinderen volwassenen. Op naaldhak en in strak pak of négligé; in therapieruimte, kroeg, fitnesscentrum en echtelijk bed. In volwassenentaal over volwassenenproblemen. Goed gestyled, gefilmd en deels verrassend goed geacteerd: in die zin een volwassen productie. De sketches zelf variërend van aardig tot flauw, zoals in dat genre te doen gebruikelijk. Flauw vind ik bijvoorbeeld een kantoorscène waarin een karikaturaal botte manager vindt dat de verantwoordelijke voor een project de zaak nu snel moet regelen, ook als blijkt dat betrokkene mede door werkdruk recent is overleden. Maar het jargon waarvan men zich in die wereld bedient, vol targets, punten aan de horizon, bilateraaltjes, stukjes afdelingverbredend draagvlak en klappen die erop gegeven moeten worden – dat is uit de mond van kinderen nog gruwelijker dan uit die van hun voorbeelden. Domheid, arrogantie, jaloezie, valsheid, seksisme, hebzucht – het komt allemaal ongefilterd, nee, sterk aangezet voorbij. En soms werkt de kindersetting extra huiveringwekkend. Maar… laat ik me es belachelijk maken – helemaal lekker zit het me niet.

De tweede scène, in bed, is postcoïtaal. De elfjarige ‘zij’ stelt vast dat hij haar been in een niet eerder gebruikte stand heeft gebracht. Hoe hij daar zo bij kwam? Hier spreekt wantrouwen. Hij blijkt het van zijn assistente op het werk te hebben. Wat?? Ja, die had hem geadviseerd het eens zo te proberen. Zijn vrouw flabbergasted: praat jij met haar over ons seksleven?? (De mogelijkheid dat hij het met de medewerkster uitgeprobeerd heeft, vermoedt ze wel maar speelt ze niet uit.) Het is het begin van een verbaal oorlogje waarin blijkt dat zij op haar beurt al hun intimiteiten deelt met een schare vriendinnen en, the limit, met zijn moeder. ‘Ik vond het trouwens best lekker’, zegt ze verzoenend. ‘Dat zal mijn moeder fijn vinden’, zegt hij razend (op zichzelf niet ongeestig). Dit, en ander onverbloemd seksueels en relationeels, vind ik, oude man, ongemakkelijk. Dat zal vooral veel over mij en leeftijd zeggen. Ik weet ook dat de meeste kinderen al vroeg en uitgebreid voorlichting krijgen van ouders, onderwijs en peergroup. En dat ze die zelf via allerlei kanalen opzoeken, inclusief porno. Trouwens, uit een ander 3Lab-project, de animatieserie Puberdagboek, waarin volwassenen uit hun puberdagboeken lezen (onder anderen schrijvers Willem Bosch en Alma Mathijsen) blijkt hoe jong de theorie en praktijk van geestelijke en lichamelijke liefde al beginnen. Maar het seksuele slagveld door kinderen geacteerd – leuk vind ik het niet. Het geeft mij in elk geval geen inzicht dat ik nog niet had. En opeens denk ik aan Annie Romein-Verschoor. In een interview kort voor haar dood (1978) zei ze dat ze toegenomen openheid over seks toejuichte, maar dat ze betreurde dat jongeren tegenwoordig de lente oversloegen en meteen aan de zomer begonnen. Ze werd door mijn generatie uitgelachen. En nu lijk ik dus Annie. Maar kijk vooral zelf. Misschien gezellig samen met de kinderen, want het begint al om 20.15 uur.

Infantilio, 3Lab, elke avond van 22 tot en met 26 augustus, NPO3, 20.15 uur

Walter van der Kooi

Muziek - Lowlands

Al zijn er inmiddels veel festivals bij gekomen die ook een vooruitstrevende muziekprogrammering hebben, en een uitgebreid nachtprogramma, en ook ruimte voor theater en literatuur en comedy, en een culinair aanbod dat het ouderwetse festivalvoer ver overstijgt: er is in Nederland maar één geestelijk vader van al die festivals, en dat is Lowlands. Enkele tips voor dit jaar:

Brian Fallon

Zanger en gitarist van een van de beste gitaarrockbands van de afgelopen jaren: The Gaslight Anthem. Het enige probleem van die band: live weet je nooit of ze er zin in hebben, en indien het antwoord ‘nee’ is’, is het een ronduit vervelende live-ervaring. Solo heeft Brian Fallon daar helemaal geen last van, bleek eerder dit jaar tijdens optredens waar hij in een ander gezelschap een geweldige frontman, gastheer en entertainer bleek. Hij heeft bovendien een uitstekend soloalbum (Painkillers), en speelt veel nummers van zijn zij-project Horrible Crows, dat maar één studioalbum maakte, maar wel een meesterwerk: Elsie. Met zo’n oeuvre hoeft hij niet terug te vallen op The Gaslight Anthem-hits, en dat doet hij dan ook niet. Zie hier hoe fraai hij solo en akoestisch klinkt:

Flatbush ZOMBiES

Goed getimed ook: een driedaags festival heeft aan het begin, ergens zo in de vroege vrijdagmiddag, een act nodig die meteen een tent zo letterlijk mogelijk afbreekt. Dus staan ze al op vrijdagmiddag iets na vijven, Meechy Darko, Zombie Juice en Erick Elliot: drie rappers uit New York die elkaar aanvankelijk vonden in een gedeelde liefde voor de Japanse animatieserie Dragonball Z, en psychedelische drugs, wat ook meer dan enige invloed heeft gehad op zowel hun teksten als hun geluid. Na enkele ep’s verscheen dit voorjaar een volledig album, 3001: A Laced Odyssey, en bleek die Erick Elliot als producer ook nog in staat de live-energie behoorlijk goed te kunnen vastleggen. Die energie ziet er als volgt uit:

Yuri van Gelder

Lowlands op z’n best: het popcultureel maken van politiek, culinair en sport. Dus wie treedt zondagochtend op in de grootste tent, de Alpha? Yuri van Gelder, vorige week nog het middelpunt van een nationaal debat tussen preciezen en rekkelijken, dat zich uitstrekte van sport tot drugs tot gezag. Van Gelder is niet onbekend met festivals: vorig jaar stond hij op de Zwarte Cross.

PS. Ook typisch Lowlands: de artiest na Yuri van Gelder op zondag is het Philip Glass Ensemble.

Lowlands, 19-21 augustus, Biddinghuizen

Leon Verdonschot

Theater - De Parade

Een Parade-loper ben ik niet. Behalve de voor de hand liggende redenen (luidruchtig zuippubliek, nooit mijn favoriete doelgroep geweest) is ook de ingangscontrole voor mij een punt. Ik wandelde eind juli op een doodrustig moment (het gelukzalig begin van een maandagavond) met een kaartje door de hoofdpoort. Staat daar zo’n tweedejaars culturele studies van het een of ander, met de kennersblik waar je zo zestien mislukte toelatingsaudities van Toneelschool Maastricht vanaf schept. Visitatie van mijn tas, zo luidde het met een triomfantelijke grijns uitgesproken standrechtelijk bevel. Een flesje biologisch sap en twee zelf gesmeerde crackertjes met Friese nagelkaas diende ik in te leveren. Mijn ingehouden woede werd beantwoord met arrogant gezwatel en een verwijzing naar de aangetimmerde huisreglementen, die overigens voornamelijk neerkomen op: u zult consumeren wat wij u voorzetten. Een actrice die ik daar op De Parade tegenkwam was bij de visitatie haar glutenvrije voedsel helemaal, en haar meegebrachte banaan net-niet kwijtgeraakt – dat laatste op de voorwaarde dat zij voornoemde banaan decent en in een hoekje zou oppeuzelen. Zogenaamd als grapje werden de douanehandelingen afgerond met de mededeling dat het ‘allemaal vanwege het terrorisme’ is. Een tekst die uit de mond van een kakelende Parade-commercie-terrorist raar klinkt. Ik wenste de poortbewakers binnensmonds veel ergs toe en ging mijns weegs.

Immers, mijn bezoek aan het Moreelsepark gold in de allereerste plaats De Theatertroep, Amsterdams jongste toneelcollectief, dat vorig jaar met de productie Vaudeville de winnaar werd van De Paradeparel voor de meest karakteristieke voorstelling op het rondreizend circus van kortdurende kermisvrolijkheden. Brachten ze in 2015 in Vaudeville zo’n zes keer op een avond een aan de revue en het cafétheater verwante show met voortdurend wisselende attracties, nu brengen ze een aantal halfuur-shows die op zichzelf staan. Ik zag het openingsbedrijf van een Hollandse thriller, een versie van een beroemde driestuiversopera in 28 minuten, en een huwelijkskomedie van Noel Coward. De avond werd geopend met een tweetal handig in elkaar geschroefde eenakters van Anton Tsjechov, De beer uit 1888 en Het huwelijksaanzoek uit 1889. In het ene stuk bloeien uit een prangende geldkwestie een grote liefde en een duel. In de andere eenakter wordt een ontluikende liefde juist overwoekerd door een oeroude vete, waar de rijdende rechter nog een hele hijs aan zou hebben. Aanstekelijk boulevardtoneel met hilarische dialogen en dito spel. De afsluiting van de avond mag er ook zijn: een jongensversie van Het zwanenmeer. Na de uitvoering doorstaan de jongens een derdegraadsverhoor door twee pinnige variaties van Daphe Bunskoeks culinaire cultuur cookies, waarin de dansverrichtingen worden beschouwd als Olympische sportprestaties, met bijgeleverde slow motion herhalingen. Hoogst melig, uiterst vermakelijk.

Waar ik in Amsterdam nog wel eens naartoe zou willen is Een grijze komedie van Philip Walkate, over de vergankelijkheid van de toneelroem. Een oudere actrice wil uit het leven stappen nu ‘het vak’ voor haar een afgesloten hoofdstuk is geworden. Collega’s proberen haar daarvan te weerhouden. Jules Croiset speelt een ijdele en lieve toneelspeler met een groot hart en een nog grotere stem. Annemarie Oster en Rob van de Meeberg vormen een echtpaar van aftakelende musicalsterren. De levensmoede toneelspeelster wordt vertolkt door Marlies Hamelynck. Annemarie Oster: ‘Het is een farce. Het probleem wordt luchtig behandeld, ook met zang en dans erbij. Maar het is op De Parade wel een buitenbeentje. Daarom is het ook zo leuk dat hij het zo goed doet: in Utrecht waren we bijna elke avond uitverkocht.’

Misschien ga ik het nog eens proberen in het Martin Luther King Park. Als ik ongeschonden door de tassenvisitatie kom, natuurlijk.

Een grijze komedie, 18 t/m 20 augustus.

De Theatertroep, gevarieerd aanbod, 21 t/m 24 augustus

Loek Zonneveld

Beeld: Een grijze komedie