Torentje

‘De premier komt zo, u kunt vast naar binnen’, zegt de secretaresse in het Torentje. De bezoeker gaat de ministeriële werkkamer binnen, kijkt en loopt rond, legt zijn handen op de hoge bureaustoel en zucht. Hij raakt kennelijk zijn droom aan. ‘Je mag het naar eigen smaak inrichten’, zegt een stem. En: ‘Even uitproberen?’ ‘Misschien even wachten tot de kiezer gesproken heeft, Wim?’ antwoordt de betrapte Ad, ad rem. Jawel, Melkert, partijleider en gedoodverfd opvolger van Wim Kok. Wiens ‘even wachten’, ondanks peilingen tot 42 zetels, voorspellender was dan wie dan ook kon denken.

De fictieve scène speelt zich af op 11 september 2001 en op Teletekst lezen we over een vliegtuigongeluk in New York. Welkom in dramaserie Het jaar van Fortuyn, waarvan ik alleen aflevering één van vijf zag. Waarin Melkert partijleider en beoogd premier is, maar Pim Fortuyn tot een politieke carrière besluit. We kennen hun sterk verschillende tragedies. Is het nodig, een dramatisering van bekend verleden met acteurs die Gerdi Verbeet, Harry Mens, Jan Nagel spelen? Of, in eerdere producties, pakweg, Van der Stoel en Zorreguieta; de echtparen Den Uyl en Oranje-Nassau; Ben Korsten en Norbert Schmelzer? Jazeker: om in herinnering te brengen of inzichtelijker te maken of later geborenen te informeren of krantenkennis van vlees en bloed te voorzien of actualiteit van historische context.

Korsten en Schmelzer verschenen in De mannetjesmaker van Hans Hylkema, een van de eerste keren dat naoorlogse politiek de bioscoop in kwam. 1983 pas. De televisie waagde zich er helemaal niet aan: verzuild bestel leidde kennelijk tot een godsvrede waarin totale onthouding verbrande vingers voorkwam. Tot de bom barstte en contemporaine geschiedenis, in politiek of zakenwereld, onderwereld of sport, bij uitstek dramawaardig werd bevonden.

We zien een rijtje vliegtuigspotters. Een van hen spreekt de kijker toe (dit is bepaald geen naturalistisch drama). Hij noemt vele motieven voor die hobby, maar: ‘Voor mij als defensieman ligt dat anders: vrede is niets meer dan een periode tussen twee oorlogen en hoe langer die duurt, hoe minder gerust ik erop ben.’ Zijn naam: Mat Herben. En ik ben verbluft over de pijnlijke actualiteit van zinnen die de scenaristen ruim voor Poetins oorlog schreven. Zoals ik ook verbluft ben over veel wat ik vergeten was: Fortuyn die het presteert te voorspellen dat Ceausescu en Tito nog eens ‘bakens van licht in een duistere wereld zullen blijken’ vergeleken bij het op de Balkan dreigende islamitische rijk. Baken dat Poetin voor Baudet is.

Inhoudelijk belangrijker in de eerste aflevering is dat niet alleen Fortuyn vindt dat het roer om moet, maar dat Melkert de sluimerende onvrede ook ziet. Alleen mag hij daar van Kok en Benschop in de campagne te weinig op inzetten omdat het kritiek op gevoerd pvda-beleid impliceert.

Met belangstelling gekeken, ook naar een topcast die met wisselend succes personages imiteert respectievelijk meer naar de geest interpreteert.