Zo bestaan er ook geen prangender documenten dan de toespraken van bestuurders die de crisis misten. Colijn is er de verzinnebeelding van: Nederland kon rustig gaan slapen, want hij waakte over ons. Terwijl een paar maanden later Duitse paratroopers de Hollandse waterlinie doodleuk tot zwerfvuil van de geschiedenis degradeerden. Elke crisis met een beetje pretentie kent wel zo’n hoogwaardigheidsbekleder die zich onsterfelijk belachelijk maakt door aan de vooravond van de ramp het eigen heil te prediken.
De financiële crisis van 2007 grossierde erin: de achteraf-helden die turend in de muil van de vulkaan volhielden dat alles goed was. Chuck Prince, bestuursvoorzitter van Citigroup, is er berucht door geworden: zolang de muziek klinkt moet je dansen, aldus Prince in een interview met de Financial Times, eraan toevoegend: we dansen nog. De waanzin zit ’m in het tijdstip, niet in de tekst: 6 juli 2007, drie weken voor de Amerikaanse zakenbank Bear Stearns twee hedgefondsen moest sluiten en de muziek definitief zweeg. En luttele maanden voor Citigroup naast het stoeltje greep en voor miljarden bij de Amerikaanse overheid moest aankloppen. Geen stoelendans dus, maar een danse macabre.
Ook Bernanke, de professorale voorzitter met baard van de Amerikaanse centrale bank, kon er wat van. ‘In het licht van de enorme economische baten die een gezonde en innovatieve financiële sector genereert’, oreert hij op 15 mei 2007, zes weken voor het uitbreken van de crisis, ‘moeten we uitkijken met verscherpte regulering. De grotere liquiditeit van onze financiële markten heeft geleid tot een betere allocatie van kapitaal. En de betere spreiding van risico over wie het dragen wil, heeft, tot nog toe, bijgedragen aan een robuuster financieel stelsel en daarmee een robuustere Amerikaanse economie.’
Geniaal is het ‘tot nog toe’. Je ziet hem in het vliegtuig zitten, op weg naar Jackson Hole in Wyoming, gebogen over een eerste versie van de speech die zijn tekstschrijvers voor hem hebben geschreven, denkend: niet te arrogant nou, niet te zeker van jezelf. En in de marge kalkt hij met zekere hand: ‘tot nog toe’. Terwijl de bewijzen zich optasten dat ongebreidelde financiële innovatie op het punt staat het Amerikaanse financiële stelsel naar de rand van de afgrond te brengen, volstaat Bernanke met een zuinigjes ‘tot nog toe’: slaap zacht, er is geen reden tot zorg.
De speeches van Wellink zijn zo’n kritische deconstructie bespaard gebleven. Zij verdienen beter. Nederland kent in Wellink namelijk zijn eigen achteraf-held. In een toespraak voor de buitenlandse bankiersvereniging van 15 mei 2007, dus op exact dezelfde dag dat Bernanke zijn ‘tot nog toe’ opschrijft, zegt Wellink: ‘Omdat DNB streeft naar een robuust en efficiënt financieel stelsel plaatst het snel veranderende financiële landschap ons voor zowel kansen als uitdagingen en onzekerheden. Deze op een marktvriendelijke wijze adresseren is een cruciale, zij het niet altijd makkelijke taak. Gelukkig staan wij daar – toezichthouder en marktpartij – samen voor.’ En even verderop heet het: ‘Een marktgeoriënteerde en liberale financiële sector leidt tot een efficiënte allocatie van schaarse hulpbronnen en produceert daarmee economische voorspoed. Bovendien heeft de financiële sector snelle technologische veranderingen ondergaan, resulterend in een tomeloze groei aan nieuwe financiële producten en diensten, en een steeds geavanceerder risicomanagement.’
Zes weken later wisten we wat deze beloftes waard waren, terwijl Wellinks uitdagingen niet de uitdagingen bleken waaraan het financiële system uiteindelijk te gronde is gegaan. Geen efficiënte allocatie, maar massale waardevernietiging. Geen geavanceerd risicomanagement, maar juist grote geconcentreerde onzekerheden. Geen economische voorspoed, maar een diepe recessie. En niet de hedgefondsen bleken de boosdoeners, zoals Wellink drie maanden nadat ABN Amro een brief van zo’n fonds op de deurmat vond nog dacht, maar juist de marktpartijen waarmee DNB zo’n innige relatie had. En als lezer denk je dan: hoe heb je het kunnen missen? Hoe blind ben je geweest? Hoe groot moet intellectuele luiheid zijn om in het licht van zoveel bewijzen van het tegendeel niet van je geloof in efficiënte markten te vallen?
Achteraf hebben we natuurlijk allemaal gelijk, maar het zou DNB sieren wat geprononceerder spijt te betuigen voor intellectuele gemakzucht in plaats van licht verongelijkt het eigen gelijk te etaleren, zoals nu op de website gebeurt.