En dat inzake controversiële onderwerpen (vrouwelijk schoonheidsideaal, seks, huidskleur). Dus is een mengsel van applaus en hoon haar deel. Zelf ben ik niet geheel Sunny-proof, een onsje minder ‘ik’ zou vaak prettiger zijn, maar tegelijk is die persoonlijke inzet onmisbaar voor een methode waarmee hangijzers uit vuren worden gehaald en vanzelfsprekende opvattingen en praktijken worden bevraagd.
Ook haar nieuwste project, Sunny Side of Spirit, wortelt in een persoonlijke ervaring. Ze kreeg een burn-out, stelt vast dat vier op tien Nederlanders lijden aan ‘klachten als depressiviteit, slapeloosheid, adhd en stress’ en vraagt zich af hoe ver weg (Ghana, Taiwan, Brazilië) met psychische klachten wordt omgegaan. ‘Op geheel andere, veelal spirituele wijze’ luidt het vooraf meegeleverde antwoord. Daar heb je mij niet op voorhand mee. Terechte kritiek op de reguliere gezondheidszorg gaat te vaak gepaard met troebel denken, misplaatst superioriteitsgevoel, bizarre en gevaarlijke praktijken, bedrog en laaienlichterij; beeldende kunst en muziek in ‘spirituele’ centra doen zo vaak pijn aan oog en oor; en theorieën over eeuwenoude kennis van genezende stenen, aardstralen en gemalen bokkenkloten gaan zo volledig voorbij aan het feit dat toen en daar de gemiddelde leeftijd niet ver boven de dertig lag/ligt, dat ik bij ‘spiritueel’ dan wel niet mijn pistool trek maar wel extreem op mijn hoede ben.
Ik zag de eerste aflevering, waarin de maakster in Accra de familie van haar half Ghanese vriendin bezoekt. De vriendin, bicultureel, is tolk, wijs, mooi en geestig. Wat een prettige mensen, die moeder, tantes, oudtante, neef en oom. En wat een interessante en leuke cultuurvergelijkingen. Meteen wordt al licht spottend vastgesteld dat Nederlanders zo gewend zijn aan bescherming van wieg tot graf dat elke tegenslag ontreddering teweegbrengt. Terwijl in Ghana geldt: ‘Take it like that.’ Waardoor, pakweg, een tante in twee weken over haar echtscheiding heen was. Voor je film heb je dan een sterke scène, maar je vraagstelling valt nagenoeg weg: in Ghana kent men genoemde Nederlandse klachten nauwelijks. En dat wortelt dus in een voorzieningenloze gemeenschapscultuur. Waarin mensen zich ongevraagd om elkaar bekommeren: depressie bestaat niet omdat die niet wordt gepikt. Bergman schaart zich in de lange rij Afrika-verliefde Hollandse documentairemakers. Wat ze toont aan sociale cohesie, informele zorg, warmte, schaterlach is antropologisch boeiend, soms jaloersmakend. Maar waarom kiezen zoveel Ghanezen voor onze polder? En als je zoekt naar ‘nieuwe oplossingen voor de problemen van de geest’, heb je die hiermee dan gevonden? Terug naar een pre-individualistische cultuur? Sunny danst hartstochtelijk mee op begrafenissen. Ik doe niet mee op Westgaarde.
Sunny Bergman, Sunny Side of Spirit, BOS/VPRO, 3 delen, donderdags vanaf 3 december, NPO 3, 20.40 uur